Günümüzde kıt olan enerji ve su kaynaklarının kullanıcılar arasında adil olarak paylaÅŸtırılması, bedellerinin adil bir ÅŸekilde ödenmesi ihtiyaç ve yasal bir zorunluluk haline gelmiÅŸtir. Bu sebeple sayaç tüketimlerinin okunması, abone bazlı tüketimlerin belirlenmesi, uygun yöntem ve yönetmeliklere göre faturalandırılması için muhtelif teknolojiler ve yöntemler geliÅŸtirilmiÅŸtir.

 

Uzaktan sayaç okuma sistemleri elektrik, gaz ve su tüketimlerinin otomatik olarak okunması için kullanılan pratik haberleÅŸme sistemleridir. Bina yönetim sistemleri ile kontrol edilen binalarda daire başı ısı ve su tüketimleri uzaktan sayaç okuma sistemleri ile merkezi bir bilgisayardan okunabilir. Her sayacın deÄŸerini el ile okuyup daha sonra faturalandırma yapmak yerine uzaktan sayaç okuma sistemleri tercih edilmektedir.

Isınma ve sıhhi sıcak su giderlerinin paylaÅŸtırılmasına iliÅŸkin yönetmeliÄŸin yürürlüÄŸe girmesi ile 2000 m² üzeri mahallerde merkezi sistemle ısıtma yapılması, ölçülmesi ve yönetmelik esaslarına göre paylaÅŸtırılması zorunluluÄŸu getirilmiÅŸtir. Merkezi sistemle ısıtma yapılan binalarda daire başı enerji tüketimi sayaç endekslerinin kaydedilmesi ile belirlenir.

 

Uzaktan sayaç okuma sistemleri; hızlı haberleÅŸme, kaçak ve kayıpların denetimi, hatasız faturalama, anlık izleme, denetim ve kontrol yeteneÄŸi, enerji tasarrufunun yapılması ve takip edilebilmesi gibi avantajlarından dolayı tercih edilmektedir. 

 

Uzaktan sayaç okuma sistemlerinde; kablolu iletiÅŸim, kablosuz iletiÅŸim ve hibrit (kablolu-kablosuz) sistemler kullanılır. Sayaçlarla okuyucular arasında veri alışveriÅŸi yapılarak sayaçların okunmasını saÄŸlayan bu sistem ile görevlinin sayaçlara müdahalesinin önüne geçilir. 

 

Kablolu Ä°letiÅŸim Sistemleri

Bina merkezi sistemleri ile sayaç okuma ve faturalandırma yapılan binalarda çoÄŸunlukla kablolu iletiÅŸim protokolleri tercih edilmektedir. Bu protokoller içerisinde en çok kullanılan M-Bus (meter) haberleÅŸme sistemidir. Bina yönetim sistemlerinde iletiÅŸim için kullanılan bu haberleÅŸme protokolü sayaçlar ile bilgisayar arasında hızlı ve güvenli veri iletiÅŸimini saÄŸlar. 

 

M-Bus binalarda sayaç okuma sistemleri için geliÅŸtirilmiÅŸ uzak mesafelerden çok sayıda sayaç okunmasına olanak saÄŸlayan bir haberleÅŸme sistemi olup, teknik özellikleri, katmanları, veri iletiÅŸimi bilgileri TS EN 1434-3 standardı ile belirlenmiÅŸtir.

M-Bus kablolu sistemlerde sayaç bilgileri 2 telli iletiÅŸim hattı üzerinden bilgisayara iletilir. Sayaçlar veri hattına polarite farkı olmaksızın paralel veya seri olarak baÄŸlanır. Aynı hat üzerinde sayaç bilgilerinin toplanması ve bilgisayara aktarılmasını saÄŸlayan bir veri dönüÅŸtürücü bulunur.  Bilgisayar yazılımları ile sayaç tüketim deÄŸerleri, anlık debi, anlık giriÅŸ suyu sıcaklığı, anlık çıkış suyu sıcaklığı, toplam debi gibi deÄŸerler okunarak istendiÄŸinde kayıt altına alınır. 

 

Kablolu sistemlerin avantajları;

• Anlık ölçüm

• Hızlı haberleÅŸme; kablolu sistemler sayaçların yanına gitmeden, bir noktadan okuma alarak, aynı zamanda çift yönlü veri alışveriÅŸi yaparak sayaçların hızlı okunmasını saÄŸlar.

• Kolay kablolama; yeni hat çekilecek binalarda kablolama kolaylığı ile tercih edilen kablolu sistemler sayaç verilerinin güvenli okunmasını saÄŸlar.

• Sayaçlar anlık olarak takip edilebildiÄŸi için hatta ya da sayaçta arıza meydana geldiÄŸinde anında müdahale edilmesini saÄŸlar.

• Güç tüketimi minimumdur.                             

• Bir okuyucu en fazla 250 sayaç bilgisini okuyabilir ancak “Repeater” özelliÄŸi kullanılarak istenilen sayıda sayaç okunup faturalandırılabilir.

• Faturalandırma gerekli eÄŸitimler verildikten sonra bina yönetimi tarafından yapılabilir. 

• Tüketim optimizasyonu için kısa aralıklarla okuma yapılabilir, paralelinde istatiksel veriler elde edilebilir.

• Faturalandırma yönetim tarafından yapıldığı için ayrıca ücret ödenmez. 

• Okuyucular ile kalorimetreye kaydedilen giriÅŸ-çıkış sıcaklıkları takip edilebilir. Böylece kullanıcı faturalandırmanın ayrıntılarını öÄŸrenecektir.

• Her sayacın kendi ID’si olduÄŸu için okuma yapılırken sayaç verileri birbirine karışmadan faturalandırma yapılır.

 

Kablolu sistemin dezavantajları;

• Eski binalarda, bina yapısından dolayı kablolama yapmak zor olacağı için kablolu sistemler tercih edilmez.

• Kurulum aÅŸamasında okuma ve faturalandırma yazılımı maliyeti vardır. Ancak uzun vadede kablolu sistemlerde okuma ücreti alınmadığı için daha avantajlı olacaktır.

 

Kablosuz Ä°letiÅŸim Sistemleri

Kablosuz sayaç okuma sistemleri EN-13757 standardına uygun olarak elektrik, gaz ve su sayaçlarının verilerinin uzaktan okunmasını ve tek bir merkezde toplanmasını saÄŸlar. Kablolu M-Bus sistemlerine alternatif olarak geliÅŸtirilen kablosuz sayaç okuma sistemlerinde, sayaçlardan gelen veriler bir el terminali ya da bir istasyon aracılığı ile okunup merkeze bildirilir. Okuma ve faturalandırma iÅŸlemleri veriler toplandıktan sonra bir merkezde yapılmaktadır. Kablosuz sayaç sistemlerinde kablolardan ve dönüÅŸtürücü birimlerden kaynaklanan problemler yaÅŸanmamaktadır. 

 

Bütün kablosuz sayaç okuma sistemleri, yerel telekomünikasyon kurulunun belirlediÄŸi ve kontrol ettiÄŸi radyo frekanslarını kullanır. Kablosuz sayaçlar için 1000 MHz’in altındaki frekanslar, özellikle 433 MHz bandı ve 868 Mhz bandı, yüksek frekanslara göre daha uzun mesafelerde haberleÅŸme olanağı saÄŸladığı için, daha uygundur. 

 

RF uygulamaları, uzak noktalardan bilgi toplanmasına olanak veren bir teknoloji olarak, özellikle otomatik sayaç okuma kavramı doÄŸrultusunda elektrik, su ve gaz idareleri için uygun bir yöntemdir. Bunun yanı sıra genel anlamda uzaktan izleme ve telemetri uygulamalarında da çok geniÅŸ bir altyapı saÄŸlar. Sistemin yapısı, düÅŸük güçlü bir radyo frekans sistemine dayanır ve tam otomatiktir. Uzak birimden gönderilen iletilerin periyodu programlanabilir ve uygulamanın kapsamına göre saatlik, günlük veya haftalık olarak veri transfer programları, sisteme kurulabilir. RF, OSO uygulamalarında en çok kullanılan haberleÅŸme çeÅŸididir. En önemli özelliÄŸi kablolara olan ihtiyacı ortadan kaldırması ve kablolama maliyetlerinden kurtulmasıdır. 

 

DüÅŸük maliyetli bir radyo vericisi mevcut sayaca entegre edilir ve sayacın ara yüzünden alınan bilgiler bu vericiye iletilir. Radyo vericisi de bu bilgileri deÄŸerlendirilmek üzere, ana bilgisayarın bulunduÄŸu operasyon merkezine aktarır. Sayaç hafızasında tutulan tüketim deÄŸerleri frekans bandı üzerinden anlık olarak sorgulama yapan el terminaline yollanır. El terminaline aktarılan okuma bilgileri, firmaların merkez ofislerine elektronik haberleÅŸme ile iletilmektedir. Merkezde deÄŸerlendirilen, kıyaslamaları yapılan, gider paylaşım bildirgeleri veya fatura haline getirilen bilgiler iletilmektedir. 

 

Firmalar her okumada 1,5 - 3 Euro hizmet bedeli almaları ve yönetimin sadece fatura dağıtma görevi kalması yönetim açısında kolay bir uygulama olarak görülse de tüketici için uzun vadede çok maliyetli ve aynı zamanda tedarikçiye bağımlı bir sistemdir. Ayrıca, kablosuz okuma uygulamaları genelde yabancı firmalar veya onların Türkiye irtibat ofisleri tarafından yapılmaktadır. Pastadan alınan payın büyük kısmı bu yabancı merkezli firmalar tarafından yurtdışına aktarılmaktadır ve ülkeden sürekli döviz çıkışına neden olmaktadır.

 

Kablosuz iletişim sistemlerinin avantajları;

• Kullanıcının müdahalesine izin vermeden sayaç verileri okunabilir.

• Kablolama yapılması zor olan yerlerde RF sayaç baÄŸlanarak tüketim giderleri okunur.

• Kablolama maliyeti ortadan kalkar.

• Isıtma sistemlerinde kullanılan RF kalorimetreler kablolu ve M-Bus uyumlu kalorimetrelerden daha ucuzdur. RF kalorimetrelerde kablolama maliyeti olmadığı için tercih edilebilir.

• Çift yönlü haberleÅŸme özelliÄŸine sahip sistemler, tek yönlü haberleÅŸme özelliÄŸine sahip sistemlere göre daha karmaşık ve maliyetlidir.  

 

Kablosuz iletişim sistemlerinin dezavantajları;

• Okuma aylık veya dönemsel yapıldığı için sayaçlarda bozulma meydana geldiÄŸinde anında müdahale imkanı yoktur.

• Kablosuz sayaç verileri okunması için toplandıktan sonra yurt dışına gönderilir. Henüz yerli bir çözüm bulunamadığında her ay faturalandırma için yurt dışına (abone başına 1.5 - 3 Euro) ücret ödenmektedir.

• Kablosuz sayaçlar okunurken okuma alınamayan dairelerin tüketim giderleri alt kat ve üst kattaki dairelerin tüketim deÄŸerlerinin ortalaması alınarak faturalandırılır.

• Sayaç okumaları çeÅŸitli sebeplerle(duvar kalınlığı, jammer, cihaz önüne eÅŸya konulması, elektrik kabloları vb.) zorlaÅŸmaktadır.

 

Kablolu-Kablosuz Sistemler

Otomasyon sistemi olan ve az daire bulunan binalarda kablolu-kablosuz sistemlerin beraber uygulaması kullanılabilir. Kablosuz sayaç kullanılan binalarda el terminali ile verilerin toplanmasına gerek kalmadan birkaç sayaç için yerleÅŸtirilen RF veri toplayıcı ile toplanan veriler RF/M-Bus dönüÅŸtürücü kullanılarak kablosuz sistemler üzerinden okunabilir. Bu yöntem ile kablolu-kablosuz sistemlerin avantajlarından beraber yararlanıp, kablolama maliyeti azaltılır ve kablosuz sayaçların durumları anlık olarak takip edilebilir. Ancak bir binadan birkaç tane RF/M-Bus dönüÅŸtürücü kullanılacağı için kablolama maliyetini azaltsa bile modül kullanımından dolayı masraflı bir sistem olabilir.

 

Karşılaştırma Tablosu

Tüketiciler, müteahhitler, bina sahipleri, yöneticiler otomatik sayaç okuma sistemleri kurarken kablolu ve kablosuz sistemler arasında karar vermekte zorlanmaktadırlar. Her iki sistemin bir birine karşı avantajları ve dezavantajları bulunmaktadır. Kablolu sistemler daha çok lokal çözümler oluÅŸturur, kullanımı ve gider bildirim formlarının hazırlanması apartman yöneticileri tarafından kolaylıkla yapılabilmesi avantajları sunarken kablosuz okuma ve faturalandırma sistemleri ise ile kolay kullanım, ilk kurulum maliyetinin düÅŸük olması ile ön plana çıkmaktadır.

 

Sonuç

Uzaktan sayaç okuma sistemleri geliÅŸen teknoloji ile daha çok önem kazanmakta ve yaygınlaÅŸmaktadır. Kullanıcıların güvenli tüketimleri ve görevlilerin kolay okuma alması, enerji tüketiminin takip edilmesi ile verimliliÄŸin artırılması hedeflenmektedir. Binalar sayaç ve okuma sistemlerinin seçiminde en pratik ve ucuz okuma yöntemlerini seçmelidir. Bu seçimler; bina yapısına ve sayaç çeÅŸitlerine göre deÄŸiÅŸecektir.