Levent Taşkın
Yönetim Danışmanı

Anlatmayı seven, başımıza gelenleri hemen çevremizle paylaÅŸmak için heyecan duyan, ÅŸikayetlerimizi duyurmayı iÅŸ edinen, teÅŸekkürü az ama ÅŸikâyeti çok seven, dedikoduya çok meraklı, birbirinin hayatına çok özenen ve hatta baÅŸarıları kıskanan bir kültür içerisinde ÅŸekillendiÄŸimizi düÅŸünenlerdenim. Bu kültürün bize getirdiÄŸi aşırı merak ve olumsuz her ÅŸeyi hemen birileriyle paylaÅŸma isteÄŸi dedikoduyu da beraberinde getirir. Ä°ÅŸ yerlerindeki en büyük sıkıntı, ön yargılı davranış, zaman kaybı ve stresin nedenlerinden biridir bu, mutsuzluk ve huzursuzluk yaratır, verimliliÄŸi düÅŸürür.
BaÅŸkalarının kendimizce eksik veya zayıf yönlerini görmeye odaklı olmak da bu kültür içerisinde beslenmekle doÄŸru orantılıdır. Açık yakalamayı, hataları görmeyi, hataları büyütmeyi, gammazlamayı, hataları ve açıkları onun aleyhine kullanmayı ve mümkün olduÄŸunca duyurmayı iÅŸ ediniriz.
KiÅŸilerin baÅŸarılarını ve iyi yaptığı iÅŸler ise aynı gözle görmeyi ve takdir etmeyi ise bilmeyiz. Hatta görsek de görmemezlikten gelmeyi tercih ederiz. Ä°ÅŸimize gelmez. Ya kıskançlığımız gözümüzü kapatmıştır ya da kendimizin beceremeyeceÄŸi bir iÅŸ olduÄŸu için kendi zayıflığımızı kapatmak için kendimizi iyi hissetmek adına bu baÅŸarının zaten tesadüf olduÄŸuna, ÅŸans olduÄŸuna veya çok deÄŸerli bir iÅŸ olmadığına, ya da bir yalakalıkla olduÄŸuna inanmayı yeÄŸleriz.
Zayıflıklara açık olan gözümüz ve bilincimiz, her nedense iyi ve baÅŸarılı yapılanlara kapalıdır. Bu nedenle çoÄŸumuz ÅŸikayeti çok severiz, hemen çevremize anlatmaya baÅŸlarız. Aynı oranda iyi yapılan bir iÅŸi takdir etmeyi sevmeyiz, bilmeyiz veya istemeyiz. Aynı duygularla çoÄŸumuz çalışanlara veya iÅŸ arkadaÅŸlarımıza teÅŸekkür etmeyi bir lütuf olarak görürüz. TeÅŸekkür etmeyi bir zayıflık olarak veya gereksiz bir eylem olarak görenlerimiz vardır, özellikle yönetim kademelerinde görev alan kiÅŸilerde bu daha fazladır.
BirçoÄŸumuzda var olan bir alışkanlıktır eleÅŸtiriden hoÅŸlanmamak. Bir eleÅŸtiri geldiÄŸinde gardımızı düÅŸürmek, hemen surat asmak veya motivasyonun dibini görmek. Kendimize eleÅŸtiri yapıldığında kaldıramayan, ancak baÅŸkalarının hatalarını eleÅŸtirmeyi ve yüzüne vurmayı seven veya dedikodularını yapanlara katılım gösteren bir yapıda olmamız belki de içerisinde yetiÅŸtiÄŸimiz kültürün etkisidir. Bu tür alışkanlıklar davranışlarımızın bir parçası olduÄŸunda ve buna ait bir rahatsızlık duymamaya baÅŸladığımızda artık iliÅŸkilerimizde veya iÅŸ hayatımızda sıkıntılı, uzak durulan, negatif enerji veren, kiÅŸisel geliÅŸime kapalı ve eleÅŸtirilere kulakları tıkalı olarak yorumlanmaya baÅŸlanmışızdır. Hiç kimse vazgeçilmez deÄŸildir. Ayrıca hiç kimse baÅŸkasının yükünü veya verdiÄŸi rahatsızlığı da çekmek zorunda deÄŸildir. Ä°ÅŸ hayatında veya iliÅŸkilerdeki baÅŸarı kendinizin farkında olmakla baÅŸlar ve kendinizi geliÅŸtirmekle devam eder.
TeÅŸekkür etmeyi az yapan, takdir etmeyi sevmeyen, dedikoduya açık ve zayıflıkları görmeye odaklı bir kiÅŸinin eleÅŸtiriye açık olması ve kendisiyle ilgili eksik veya geliÅŸime açık yönleri dinleyebilmesi, duyması ve bunun altından kalkabilmesi mümkün müdür? EÄŸer bu kiÅŸi bir de yöneticisiyse ve egosu da tavan yapmış ise onu eleÅŸtirmek ona hakaret etmekle eÅŸdeÄŸerdir. Sizi düÅŸmanı ilan eder, savaÅŸ baltasını hazırlar.
Oysa kiÅŸisel geliÅŸimin en önemli kaynaklarından birisi geri bildirim almaktır. EleÅŸtirilere açık olmak, dinlemek ve söyleneni önemsemektir. EleÅŸtirilerden ve geri bildirimlerden geliÅŸime açık konuları çıkarıp bu konular üzerinde çalışmaktır. Çevrenizdeki kiÅŸilerin görüÅŸlerine ve size katkıda bulunmasına izin vermektir.
Ä°ÅŸ hayatında bana göre askerler ve yöneticiler vardır. Herkes yönetici olacak bilgi, beceri ve yetkinliÄŸe sahip olamaz. Bu nedenle askerlerin de yöneticilerin de rolleri, katkıları ve deÄŸerleri bulundukları alana göre farklıdır ve ayrı ayrı deÄŸerlidir. Ancak her ikisinin de en baÅŸarılı, en huzur vereni ve en gözde olanı eleÅŸtiriye ve geliÅŸime açık olanıdır. Çalışanlar için müÅŸteri memnuniyeti veya 360 derece memnuniyet ve performans analizleri ile anketleri yapılır. Dışarıdan iletiÅŸimde olduÄŸumuz veya hizmet verdiÄŸimiz paydaÅŸların iÅŸimizle veya yetkinliÄŸimizle ilgili iletiÅŸim, iÅŸ yapma biçimimiz, tutum ve davranışlarımız, liderlik becerilerimiz, yönetselliÄŸimiz gibi birçok özellik sorgulanır. Bu çalışmalar düzenli olarak yapıldığında kiÅŸiler için muhteÅŸem bir kiÅŸisel geliÅŸim fırsatı kaynağı olur. Güçlü ve zayıf yönler ortaya çıkar, her açıdan size bir ayna tutulur ve kiÅŸisel geliÅŸiminiz için her yıl öncelikle odaklanacağınız konulara karar verme ÅŸansınız olur. Ayrıca çalışırken paydaÅŸlarınızda bıraktığınız izler ve algıların size bir tercümesi olur bu sonuçlar. Bundan güzel bir fırsat olur mu?
EleÅŸtiri ve geri bildirimi bir nimet ve geliÅŸim için fırsat görenler için cevap evettir. Zaten bu kiÅŸiler askerden çok yönetici olmaya yatkın kiÅŸilerdir ve yıllar geçtikçe baÅŸarıları da artacaktır. Ancak eleÅŸtiriye gelemeyenler için durum tam tersidir, onların gururu incinmiÅŸtir. Hele bir de yöneticisiyse(!) hırslanmış, egosu mantığının önüne geçmiÅŸ ve intikam zillerini çalmaya baÅŸlamıştır. Kimlerin ona bu tür zayıflıklarını veya kötü notlarını bildirdiÄŸini araÅŸtırmaya veya kendince tahmin etmeye baÅŸlamıştır. Ä°ÅŸ hayatımda çalışanların yöneticisinden memnuniyet anketi sonucu ÅŸirket ve grup ortalamasının çok altında çıkan yöneticilerin, bölümündeki çalışanlarını toplayıp tehdit ettiÄŸini; bir sonraki ankette iyi not çıkmazsa kimlerin kötü not verdiÄŸini öÄŸrenip iÅŸten atacağını dile getirdiÄŸi aciz, basiretsiz ve yetkinliÄŸi zayıf yöneticiler gördüm. Ben bu sonuçlardan ders çıkarıp, çalışanlarını toplayıp veya çalışanları ile birebir görüÅŸerek neleri daha iyi yapabileceÄŸi konusunda öneri almasını ve bir sonraki döneme kadar kiÅŸisel geliÅŸimine yön vermesini beklerken, o tehdit ile kendisini koruma altına alacak kadar aciz olduÄŸunun farkında deÄŸildi.
Adam Grant’ın dediÄŸi gibi;
"Zayıf liderler, eleÅŸtirenleri susturur ve kendilerini zayıflatır. Güçlü liderler, eleÅŸtirenlerle etkileÅŸime geçer ve kendilerini güçlendirir." sözü liderlik ve eleÅŸtiri iliÅŸkisi üzerine oldukça önemli bir perspektif sunmaktadır.
Zayıf yöneticiler, kötü yöneticilerdir. Yetkinlikleri sınırlıdır ve geliÅŸme kapalıdır. Egoları yüksektir ve zayıflıklarını korku ve mobbing ile kapatmaya; çalışanlarını sindirmeye ve kontrolü elinde tutarak güçlü durmaya odaklıdırlar. Bu nedenle özellikle eleÅŸtiri karşısında defansif bir tavır takınırlar, gergin olurlar ve hatta kızgın bir ifadeyle karşılık verirler. EleÅŸtiriyi kiÅŸisel saldırı ve kiÅŸiliklerine bir hakaret olarak görürler. Egoları incinecek ve otoriteleri bozulacaktır, bu nedenle eleÅŸtiriye izin veremezler ve tepkisiz kalamazlar. EleÅŸtiriyi kabul etmek yerine eleÅŸtirenleri susturmaya çalışabilirler. Bu hem o yöneticinin geliÅŸimi ve deÄŸiÅŸimini imkansız kılar, hem de organizasyon içinde açık iletiÅŸim eksikliÄŸini, yenilikçi fikirlerin engellenmesini ve motivasyonu olumsuz etkiler.
EleÅŸtiriye açık olmak kolay deÄŸildir. Bazen eleÅŸtiri acı verici olabilir, bazen de haklı olmayabilir. Ancak eleÅŸtiriye açık olmak, liderlerin kendilerini geliÅŸtirmelerinin ve baÅŸarılı olmalarının en etkili yoludur.
EleÅŸtiriye açık olmak, esnek düÅŸünmek; farklı görüÅŸlerden beslenmek, yeni fikirlerin ortaya çıkmasını saÄŸlamak, zayıf ve güçlü yönlerinizin farkında olmak, saÄŸlıklı ve etkin iletiÅŸim kurmak ve çalışanlarınızda güven yaratmak demektir. GeliÅŸim alanlarınızı belirlemek ve o alanlara göre hedefler koymak; hedefler için aksiyon almak, zaman ve bütçe ayırmak demektir.
EleÅŸtiriye açık olmak çalışanlarınızı dinlemek, onları önemsemek ve onlara da geri bildirim vererek destek olmayı baÅŸarmak demektir. EleÅŸtiriye açık olduÄŸunuzda takım çalışması mümkün olur, takımın verimliliÄŸi artar. DeÄŸiÅŸen koÅŸullara karşı duyarlı olursunuz, esnek düÅŸünür ve hareket edersiniz. Takımdan yaratıcı fikirler ve yenilikçi çözümlerin çıkmasını saÄŸlarsınız.
Yapıcı bir eleÅŸtirici insanı düÅŸündürür, geliÅŸtirir. KiÅŸinin kendisini deÄŸerlendirmesi, ara sıra kendine ayna tutması geliÅŸimini saÄŸlar, egolarından arındırır. Geri bildirim almayı bilen ve yapıcı geri bildirim vermeyi bilen kiÅŸi geliÅŸime açık kiÅŸidir. DüÅŸünerek kiÅŸinin kendini analiz etmesi ve geliÅŸmesi gerektiÄŸi yönlerine ait aksiyonları bir zaman termini içerisinde belirlemesi; bunu sürekli yapabilir olması onu diÄŸerlerinden farklı kılar.
Güçlü yöneticiler eleÅŸtiriyi bir öÄŸrenme fırsatı olarak görme eÄŸilimindedirler. Onlar, hatalarını gizlemek yerine öÄŸrenerek geliÅŸmek için eylem planı yapmayı önemserler. Onlar bilirler ki eleÅŸtiri onların yetkinliklerinin geliÅŸmesine katkıda bulunacak, ekibi ile daha güven dolu bir iletiÅŸim kurmasına katkıda bulunacaktır. Ä°ÅŸ birliÄŸini artıracak ve ekibine liderlik yapmasına olanak saÄŸlayacaktır. EleÅŸtiriyi yapanlara teÅŸekkür etmeyi bilen ve onların eleÅŸtirisini geliÅŸim için bir fırsat gören yöneticiler güçlü ve lider yöneticilerdir.
EleÅŸtiri size göre belki güzel bir ÅŸey deÄŸildir ama gereklidir. AÄŸrı ile ayni iÅŸi görür çünkü aÄŸrı da vücutta bir ariza olduÄŸunu haber verir. Ä°ÅŸ hayatında eleÅŸtiriye açık olun, sizde çevrenize yapıcı eleÅŸtirilerde bulunun.