M 0 0 N E ;;; .. )1: ·;;; -� ., C -.. ·;;; 2. Dezenfeksiyon Verimini Etkileyen Faktörler Belli bir tür mikroorganizmanın bir dezenfektan tarafından öldürülme veya etkisiz hale getirilme oranı iki temel faktöre bağlıdır: 1. C: Dezenfektan konsantrasyonu, mg!L olarak ölçülür. 2. T: Dezenfektan ile organizmanın temas süresi, dakika olarak ifade edilir. C ne kadar yüksekse, mikroorganizmaların etkisiz hale getirilme oranı da o kadar yüksek olacaktır. Aynı şekilde, temas süresi T artırılırsa, dezenfeksiyonun verimi (mikroorganizmaları öldürme oranı) artacaktır. Belli bir dezenfeksiyon verimi, düşük bir C ile yüksek bir T kullanılarak veya C'yi yüksek tutup küçük bir T değeri kullanılarak elde edilebilir. Bundan dolayı, dezenfeksiyon verimi genellikle CT faktörüne bağlı olarak ifade edilir. CT'nin birimi (mg•dakika/L)'dır. CT değerlerinin kullanılmasının altında yatan temel fikir, belli bir tür mikroorganizma ve belli bir dezenfektan için dezenfeksiyon veriminin (yüzde olarak öldürme oranının) CT faktörünün bir fonksiyonu olarak hesaplanabileceğidir. Ayrıca, CT faktörü dışında şu değişkenler de dezenfeksiyon verimine etki eder: 1. Mikroorganizma türü. Mesela, Giardia dezenfektanlara karşı diğer bir çok mikroorganizmaya göre daha dirençlidir. 2. Kullanılan dezenfektanın türü. Mesela ozon diğer dezenfektanlara göre daha güçlüdür. 3. Suyun sıcaklığı. Her 1O 0C'lık sıcaklık artışı dezenfeksiyon verimini 2-3 misli artırır. Buna göre, soğuk bir suyun dezenfeksiyonu daha zordur. Ancak, UV ile dezen feksiyon sıcaklıktan fazla etkilenmez. 4. Serbest klor için pH önemli bir değiş kendir. HOCI ve OCI- dağılımı pH'a göre değişir (bkz. Tesisat Dergisi, sayı 93). HOCI daha kuwetli bir dezenfektan olduğu için dezenfeksiyon verimi pH ile değişir. Ozon, klor dioksit ve kloraminlerin dezenfeksiyon verimi pH=6-9 ara lığında fazla değişmez. UV ile dezenfeksiyon veriminin de pH ile değişmediği kabul edilmektedir. 5. Suyun bulanıklığı: Katı parçacıkların için deki mikroplardezenfektanın etkisinden korunurlar. Dezenfeksiyon sırasında bulanıklık 5 NTU'dan az olmalıdır; 1 NTU'yu aşmaması tavsiye edilir. Tablo 2'de serbest klor ile dezenfeksiyon için 3,0-log (%99,9) Giardia lamblia giderimini sağlayan CT değerleri verilmiştir. Bu tabloda da görüldüğü gibi, serbest klor 136 Tablo 2. Serbest klor ile 3,0-log (%99,9) Giardia lamblia giderimi içiıı gerekli CT değerleri. Serbest klor pH CT değerleri (mgoetakika/L) Bakiyesi, mg/L 0,5 °C s0c 10 °C 20 °C <0,4 6,5 163 117 88 44 <0,4 7 195 139 104 52 <0,4 7,5 237 166 125 62 <0,4 8 277 198 149 74 1 6,5 176 125 94 47 1 7 210 149 112 56 1 7,5 253 179 134 67 1 8 304 216 162 81 2 6,5 197 138 104 52 2 7 236 165 124 62 2 7,5 286 200 150 75 2 8 346 243 182 91 3 6,5 217 151 113 57 3 7 261 182 137 68 3 7,5 316 221 166 83 3 8 382 268 201 101 Kayııak: Hammer & Haınıııeı; /996 Tablo 3. Serbest klor {C=l, O mgll) ile 0,5-log ve J,0-log Giardia lamblia giderimi içi•ı gerekli CT değerleri. CT değerleri (mgoetakika/L) log giderim pH 0,5 °C s 0 c 10 °C 20°c 0,5 6 25 18 13 7 1 6 49 35 26 13 0,5 7 35 25 19 9 1 7 70 50 37 18 0,5 8 51 36 27 14 1 8 101 72 54 27 Kayııak: Hammer & Hammeı; /996 'rrablo 4. Serbest klor (C=J, O mgll; pH = 6-9) ile virüs giderimi için gerekli CT değerleri. log giderim CT değerleri (mgoetakika/L) 0,5 °C 2 6 3 9 4 12 Kayııak: Hamıııer & Haııımeı; I 996 ile belli bir dezenfeksiyon verimini elde etmek için gerekli CT değeri aynı zamanda C değerine de bağlıdır. Tablo 3'te de 0,5log (o/c,68,4) ve 1,0-log (%90) giderim için gerekli CT değerleri verilmiştir. Tablo 4'te ise virüs giderimi için gerekli CT değerleri özetlenmiştir. Tablo 2'deki değerler sadece 3,0-log Giar dia giderimi ve serbest klor için geçerlidir. Tablo 3 ve Tablo 4'teki değerler ise sadece 1,0 mg/L serbest klor bakiyesi için geçerlidir. Daha teferruatlı tablolar, değişik giderim oranları ve başka dezenfektanların CT de ğerleri için Kaynaklar'da verilmiş olan Guidance Manual isimli esere danışılmalıdır. (Bu kaynaktaki CT tablolarının hepsini burada vermek yer açısından mümkün de ğildir.) 5°c 10 °C 20 °C 4 3 1 6 4 2 8 6 3 3. Temas Süresi ve CT Hesapları Dezenfeksiyon temas tanklarının tasarımı için ve mevcut birimlerin (tankların, rezervuarların, vs.) dezenfeksiyon açısından performanslarının değerlendirilmesi için hesaplanan CT faktöründeki kullanılması gereken temas süresi, suyun o/o1 0'unun bahis konusu birimden çıktığı süredir. Bu süre T10 olarak yazılır ve dakika olarak ifade edilir. Buna göre CT yerine CT 10 yazılması daha tutarlı olacaktır; ancak yerleşmiş olan kullanıma göre biz de CT şeklinde yazacağız. CT'nin içindeki T'nin T 10 olduğu unu tulmamalıdır. Tatbikatta T10 süresinin tespiti için yapılan deneyler ve deney neticelerinin nasıl kul lanıldığı aşağıda anlatılacaktır. Ancak ince uzun kanallardaki ve borulardaki T,0
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=