1.1.Yapı Bileşenlerinden Kaynaklanan Kirleticiler Yapı bileşenlerinden kaynaklanan en önemli kirletici 'radon' gazıdır. Radon, radyoaktif bir element olup, radyumun bo zunması sonucu oluşur. Radon, ortama toprak veya toprak esaslı maddelerden geçer. Evlerde radonun en önemli kaynağı, taban kaplamasının al tındaki topraktır. Bu nedenle zemin katlarda, üst katlara göre daha yoğundur. 1.2.Dış Hava Şartlarından Kaynaklanan Kirleticiler Dış havanın sıcaklığı ve nemi, içortam hava kalitesini etkilemektedir. Sıcaklık ve nem iç ortama; havalandırma, enfliltrasyon veya transmisyon ile geçerek iç hava kalitesini olumsuz etkilemektedir. Ayrıca, dış ve iç ortam basınç farkından dolayı, enfiltrasyonla dış havadaki kirleticiler iç ortama geçebilmektedir. Ayrıca, yapı yakınlarındaki topraktan kaynaklanan radon gazı dış hava ile iç mekanlara taşı nabilmektedir. (Şekil 2) A rlenen Bölge B ekil 2. Hir mekanııı Airlilik ,e,·iye.,irıe lıarn ırkıilıı.yoıııııı eıki,i C İç ve dış ortam arasındaki hava sirkülas yonu, iç mekandaki kirlilik derecesini etkilemektedir. 1.3. Ev Eşyalarından Kaynaklanan Kirleticiler Evlerde kullanılan eşyalar da, iç hava kali tesini bozucu bazı kirleticiler yaymaktadırlar. Bunlar; mobilyalar; formaldehit ve biyolojik maddelerdir. t Halılar; biyolojik madde ve tozlar, t Eskimiş yer kaplamaları; asbest, t Boyalar ve ahşap koruyucular; organik gazlar, t Kurşun bazlı boyalar; kurşun gibi kir leticilerin kaynağıdırlar. 1 .4. İnsanlardan Kaynaklanan Kirleticiler İç mekanlarda, insanlardan kaynaklanan kirliliğin en önemli kaynağı sigara vb. tüketimidir. Sigara dumanında çok yüksek oranda karbon monoksit (yaklaşık %4), yanmamış karbon ve hidrokarbon kısım ları, uçucu kül, azot oksitler, kükürtoksitler ve karbondioksit bulunmaktadır. İnsanların ev içindeki hareketleri sonucu, ev eşyalarında potansiyel olarak bulunan kirleticiler (özellikle tozlar) ortama yayı larak hava kalitesini bozmaktadır. 1 .5. Yakma Sistemlerinden Kaynaklanan Kirleticiler İç ortamda kullanılan lokal ısıtıcılar (kömür, odun, gaz sobaları), sıcak su hazırlayıcıları (şofben, termosifon), pişirme cihazları, siga ra vb. kullanımıyla oluşan yanma ürünleri hava kalitesini olumsuz etkilemektedir. Kullanılan yakıtlar; karbon, hidrojen veya hidrokarbon esaslıdır. Yakma sonucu; kar bonmonoksit (CO), azotoksitler ( NO, N 0 2) ve kükürtoksitler (50 2 ) oluşmaktadır. C + 02 ► co2 C + 1/ı 0 2 ► co H2 +½0 2 ► Hp N + 02 ► N0 2 N + 1/ı 0 2 ► NO Fosil yakıtların bileşiminde kükürt de bulunmaktadır. S + O 2 ► 502 reaksiyonu ile kükürtoksitler oluşmaktadır. Bunların yanında; yanmamış hidrokarbon ve karbon partikülleri, uçucu küller, organik maddeler, is gibi ürünlerde yanma sonucu oluşabilmektedir. Yanma sonucu oluşan bu kirleticiler, baca bağlantısı olmayan yakmalarda (bacasız sobalar, sigara vb.) iç mekanlara yayılmak tadır. Çekişi çok iyi olmayan baca bağlantılarında, şömine ve pişirme cihazları gibi kullanımlarda bu kirleticilerin bir kısmı yine iç mekanlara yayılmaktadır. 2.İCj Mekan Kirleticilerin Sağlığa Etkileri Asbest: Gögüs ve karınla ilgili kanser riski ve akciğer hastalıklarına neden olur. Karbonmonoksit: İnsanlarda yorgunluk, kalp hastalıkları, gögüs ağrıları, görme bozuklukları, baş ağrısı, baş dönmesi, dengesizlik, mide bulantısına ve ölüme neden olabilir. Sigara Dumanı: Göz, burun ve boğaz tah rişleri, baş ağrısı, akciğer kanseri, kalp rahatsızlıkları, çocuklar için solunum güç lüğüne ve kulak enfeksiyonlarına neden olur. Astım oluşumunu hızlandırır. Formaldehit: Göz, burun ve boğaz tah rişleri, öksürük, bitkinlik, isilik, alerjik gibi hastalıklara neden olur, kansere yol açabilir. Kurşun: Böbrek, kan hücreleri ve merkezi sinir sistemine zarar verir, ölüme neden olabilir. Azotoksitler: Göz, burun ve boğaz tahriş lerine neden olur, akciğer fonksiyonlarını yavaşlatır ve gençlerde solunum yolları enfeksiyonlarını artırır. Biyolojik Maddeler: Göz, burun ve boğaz tahrişleri, baş dönmesi, alerji, ateş ve sin dirim bozukluklarına neden olur. Astım, grip ve diğer enfeksiyon hastalıklarına ne den olur. Organik Gazlar: Göz, burun ve boğaz tah rişlerine neden olurve karaciğerve böbrek yetmezliğine yol açabilir. Merkezi sinir sisteminde hasara yol açabilir. Pestisitler: Göz, burun ve boğazda tah rişlere neden olur ve merkezi sinir sisteminin zarar görmesine neden olur. Böb reklere zarar vererek kansere yakalanma riskini yükseltir. Radon: Akciğer kanserine neden olabilir. 3.İCj Mekanlarda Havanın Temizlenmesi 3.1.Kaynak Kontrolü İç hava kalitesini iyileştirmenin ilk adımı, kirleticileri kaynağında kontrol etmektir. Bu kaynaklar; asbestyapı elemanları, gaz soba ları, mutfak pişirme cihazları, banyo ve tuvaletler, çöp biriktirme yerleri olabilir. Bura lardan kaynaklanan koku ve kirleticileri kaynağında çözmek, sorunu tamamen sona erdirecektir. Mutfaklardaki pişirme cihazları üzerine konulacak davlumbaz ve aspiratör cihazları yemek kokularını ve bazı yanma ürünlerini kaynağında yakalayabilecektir. Bu cihazların sık sık kontrolünü ve temiz liğini yapmak gerekir. Aksi halde istenilen koku ve kirlilik kontrolüne ulaşmak müm kün olmaz. Gaz sobalarının çok iyi çekişi olan bir bacaya bağlanmasıyla, iç mekana yayılabilecek yanma ürünleri bacadan atılabile- 125 M o o N - ., "' ·;;;
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=