B u p R D B E B D D B V A B 1 Doç. Dr. ÖMER AKGİRAY Marmara Ünv. Çevre Müh. Blm. Boğaziçi Üniversitesi'nden 1984 yılında Kimya Mühendisi olarak mezun oldu. 1986 yılında ABD'de Syracuse Üniversitesi'nden Kimya Mühendisliği yüksek lisans diplomasını aldıktan sonra, yine aynı üniversitede 1989'da Matematik dalında yüksek lisans ve l 990'da Kimya Mühendisliği dalında doktora çalışmalarını tamamladı. 1990-93 yılları arasında San Diego'da Biosym Technologies şirketinde çalıştı. 1993 yılından bu yana Marmara Üniversitesi Çevre Mühendisliği Bölüm Başkan Yardımcısı olarak görev yapan Akgiray, İSKİ, DSİ gibi kuruluşlara ve özel şirketlere su ve atık su arıtma teknolojileri konusunda eğitim ve müşavirlik hizmetleri vermektedir. MCC )) N · � ;:; : . ı . : Cm) -.. OZET Bu yazıda içme suyu tasfiyesinde kullanılan temel işlemler ve akım şemaları anlatılmışt11: Genellikle belediyeler tarafından işletilen orta ve büyük ölçekli arıtma tesislerinin çalışma prensipleri ve tasarı.mları üzerinde durulmuştur. Türkiye şartlarına uygun teknoloji seçimleri vıırgıılanmaktad11: ABSTRACT This article describes the ıınit operations aml jlow diagrams used in dri11ki11g water treatment. Mediıım to large sized mımicipal ıvater treatment plaııts are describetl. Tec/ıııologies aııd process selectioıı principles appropriatefor Tıırkey are emplıasized. 'i;; � 144 • iÇME SUYU • • ARITMA TEKNOLOJiLERi Drinking Water Purification Technologies 1 . Giriş İçme suyu tasfiyesinde hedef berrak, renksiz, kokusuz, içinde hastalık yapan organizmalar mevcut olmayan, sağlığa zararlı kimyevi maddeler ihtiva etmeyen ve ev içinde (çamaşır veya bulaşık yıkamak için, temizlik, vb. maksadlarla) kullanılmaya uygun bir su üretmektir. Kullanılacak olan arıtma teknolojileri, arıtılmış suda bulunması istenen özelliklere bağlı olduğu kadar ham suyun özelliklerine de bağlıdır. Bu yazıda su arıtma metodları iki kısımda anlatılacaktır. Birinci kısımda çöktürme, filtrasyon, dezenfeksiyon gibi temel işlemler ayrı ayrı izah edilecektir. Su ve atıksu tasfiyesinde kullanılan 'temel işlemler' tabiri kimya mühendisliğindeki temel işlemler kavramı örnek alınarak kullanılmaya başlam ıştır. Nitekim, burada anlatılacak olan temel işlemler sadece içme suyu tasfiyesinde değil evsel atıksuların ve çok değişik özelliklere sahip olabilen endüstriyel atıksuların tasfiyesinde de kullanılmaktadır. Kimya mühendisliğindeki kullanımdan farklı olarak çevre mühendisliğinde 'temel işlemler' daha ziyade fiziki ve kimyevi arıtma usülleri için kullanılan bir tabirdir. Ekseriyetle atıksuların tasfiyesinde kullanılan biyolojik işlemler ise 'temel prosesler' adı altında tasnif edilirler. Bazı yazarlar kimyevi işlemleri de 'temel prosesler' başlığı altında ele almaktadır. Yazının ikinci kısmında içme suyu arıtımında kullanılan tesislerin akım şemaları anlatılacaktır. Arıtmada kullanılan akım şemaları, temel işlemlerin ihtiyaca göre değişik kombinasyonlarda bir araya getirilmesi ile ortaya çıkarlar. Bir suyun arıtılmasında kullanılacak olan temel işlemlerin seçilmesi ve bunlardan meydana gelen akım şemasının (prosesin) tayini, çevre mühendislerinin vazife ve yetkileri dahilindeki mühendislik faaliyetleridir. 2. Su Tasfiyesinde Kullanılan Temel İşlemler Bu bölümde içme suyu arıtma tesislerinde en yaygın olarak kullanılan temel işlemler anlatılacaktır. 2.1. Çöktürme: Bu işlemde su, bir çöktürme tankının içinden yavaş ve sakin akışlı bir şekilde geçirilir. Çökelebilen katılar (büyük ve ağır katı parçacıklar) yerçekiminin etkisi ile tankın dibinde toplanır ve sudan ayrılır. Berraklaşmış olan su, tankın üst kısmından savaklar veya oluklar vasıtası ile alınır. Böylece çıkış suyunun bulanıklığı ve askıdaki katıların konsantrasyonu azalmış olur. Tankın dibinde toplanan katılara su ihtiva ettikleri için 'çamur' denir. Biriken çamur otomatik veya yarı - otomatik çamur sıyırma ve alma mekanizmaları ile tahliye edilebileceği gibi 6 ay-1 sene biriktirildikten sonra tank boşaltılarak el ile (kürek ve tazyikli su ile) tankın dışına çıkartılabilir. Çamur genellikle o/o90'dan fazla su ihtiva eder. Çamurun da ayrı bir muameleye tabi tutulup (su muhtevası ve dolayısı ile toplam hacmi azaltılıp) çevre kirliliğine yol açmayacak bir şekilde uzaklaştırılması gerekir. Çamur tasfiyesi maliyeti bazen su arıtma tesisi toplam işletme maliyetinin yarıdan fazlasını teşkil edebilir. 2.2. Hızlı filtrasyon: Su tasfiyesinde en önemli işlemlerden biri filtrasyondur. Su, daneli malzemeden müteşekkil bir filtre yatağından geçirilir. Yatak malzemesi olarak ekseriyetle kum veya antrasit kömürü kullanılır. Yataktaki danelerin büyüklüğü diğer (yatak derinliği, filtrasyon hızı, malzemenin türü, vb.) tasarım unsurlarına bağlı olarak 0. 5 mm ile 3 mm arasında değişebilir. Filtrasyon çöktürme işleminden sonra tatbik edilir. Çöktürme tankında tutulamayan küçük/hafif parçacıklar filtrelerde tutulur. Filtreler tıkandığı zaman geri yıkanarak temizlenir ve tekrar kullanıma alınırlar. Geri yıkama sırasında suyun akış yönü tersine (aşağıdan yukarıya) çevrilir ve filtre yatağı kabartılarak temizlenir.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=