®D®Gı®O � article M ooN 1/) "' :;; a o: , , "' IJ) " 1/ ' ) .ijj 4. Soğuk Depolama Uygulamalarından Örnekler Birçok ülkede kışın yağan kar depolanarak özellikle besinlerin soğutulmasında yazın kullanılmaktadır. Bu sistemin kullanımına antik çağlarda Yunanlıların, kış aylarında, nehirler üzerinde donan kütleleri kopartarak talaş ile izole edilmiş ambarlarda saklamalarıyla başlamıştır. 20.yüzyılın başında soğutma makinalarının teknolojisiyle tanışana dek Kuzey Amerika ve Avrupa'da da kullanılmıştır. Son yıllarda kar ve buzun kullanılması, konfor soğutmasında ve gıda depolanmasında yeni tekniklerle birlikte gelişmiştir. Günümüzde çevrenin korunması ve enerji tasarrufu sağlamak için, bu teknolojiye olan ilgi hızla artmaktadır. Suyun katı hali olan karve buz üstün ısı depolama kabiliyeti ile soğuk depolama için benzersizdir. 1000 kg 0°C buzu 5°C suya çevirmek için 100 kWh'lik ısıya ihtiyaç vardır. Kışın yağan karı depolamak, buz üretiminden çok daha karlıdır. Sıkıştırılmış kar iyi izole edilerek erimesi en aza indirgenebilir. Bu amaçla kullanılan tahta talaşının ısıl iletkenliği az olup değeri, içindeki neme bağlı olarak değişir. Talaş, kardan eriyen suyu absorbe eder ve daha sonra buharlaşmasını sağlayarak kar yığınının fazladan soğumasına neden olur. Çeşitli buz depolama teknolojileri vardır (Nordell ve Skogsberg, 1999). Bunlar: t Buz havuzu: Bu havuzun tabanında kauçuk ya ela plastik kaplama ve tavanında ise izolasyon vardır. Bu havuzda yağan kar veya üretilen buz depolanır. Soğuk depolama kapasiteleri 50-650 MWh, soğutma güderi 8-1600 kW ve COP değerleri ise 50-200 arasındadır. t Soğuk duvar: İzolasyonsuz bir sistemdir. Kış mevsiminde duvar yüzeyine çok ince bir su tabakası gönderilir ve üzerinden soğuk dış hava geçirilir. 20 m'den fazla bir buz kalınlığı bu şekilde elde edilebilir. Çok soğuk yağışsız iklimler için uygundur. Maliyeti fazladır. t Himuros ve Yukimuros: Bir kısmı buz/ kar, bir kısmı ise sebze ve meyva depolamak için kullanılan taş ya da tahtadan yapılmış Japon binalarıdır. Doğal taşınım genelde çevreye açılan panjurla hava sirkülasyonu kontrol edilerek gerçekleşmekte olup, bu sayede düşük ve kararlı bir sıcaklık ile yüksek bağıl nemde bir ortam sağlanmaktadır. t Kar depolama: Çok fazla kar yağan gelişmiş şehirlerde yerdeki karlar toplanarak şehir dışına çıkartılır ve bırakılır. Bu toplanan kardan yararlanarak soğut114 ma sağlama üzerine çalışmalar ve uygulamalar yapılmıştır. Bu tip bir depolamada izolasyona ihtiyaç vardır. Örneğin Lulea Üniversitesi'ndeki çalışmada ise izolasyona ihtiyaç duymayan Şekil 8'de gösterilen sistem üzerinde çalışılmaktadır. İklimlendirme sağlayabilecek düşük sıcaklıktaki akışkanın eldesi için ısı değiştiricisine kuyunun alt bölgelerindeki 0°Cdeki su çekilir. lsı değiştiricide ısınan su buzun içinden geçirilir. Buzda erimeler olur. Fakat buz yani kar yığını kuyuda olduğu için suyun sıcaklığı hep 0°C'dir. (Nordell ve Skogsberg, 1999). Şekil 9'da Japonya'daki ticari bir firmaya ait kar depolu ısıl enerji depolama sistemi şematik olarak gösterilmektedir. Bu firma özellikle binaların bodrumlarında özel amaçlı depolar dizayn edilerek kar depolamanın teknik ve ekonomik açıdan gerçekleştirilebilir olduğunu belirtmektedir (Takenaka, 2002). Kar yığınlarından mevsimsel soğutma sağlayan benzer bir sistem İsveç Sundsvall'deki bir hastaneye kurulmuştur (NorBahar (kar depolama) Çok amaçlı ıank (mc,1simlik ısı depolama) Isıl izolasyon Kar yığını ---', Şekil 8. Kar yığını depolanması. deli ve Skogsberg, 1999). Hastanenin yazlık ısı kazancı 1000 MWh ve maksimum soğutma yükü 2500 kW'dir. 140x60 m boş bir arazide hazırlanan çadırımsı alana şehir temizlenirken toplanan karlar konulmaktadır (Şekil 10). Çadır hacmi 30.000 m3 olup ve yaklaşık 20.000 ton kar yığınının depolanması sağlanmaktadır. Kis (kar eritme) Yaz Erimiş su l:SI-- - Soğuk su --===-...,..-vŞekil 1 O. Sıındsva/1 kar deposu.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=