M CC >> N C .. cc oo v . ı . projelerde havza bazında ihtiyaç-kaynak dengesi kurul arak yeni veri l erle gerekli güncel leştirmeler yapı l maktadır. Ayrıca, kurulduğu 1954 yılından bu yana havza bazında çalışmalarını yürüten Genel Müdürlüğümüz tarafından su havzalarında giderek artan su kirl i l lemlerinin aşılması gaiğyievseiysleu ssoı knı ndt ö ıs n ı e p m rodb e "havza koruma planları"nın hazırl anması çal ışmalarına başlanmıştır. Su kaynaklarının havza bazında planl ması ve yönetimi konusunda dünya adn a meydana gelen değişimler ve bu değişimler doğrultusunda oluşan politikalar son yı l l da ül kemizde de kabul görmeye baş al mıştır. Böylece dünyada sonlu bir kayna a r k olan tatl ı su potansiyel inin akılcı kul lanımı ve korunması kapsamında koruma-kul l ma dengesi sağlanması sonucunda sürd rül ebilir bir kalkınmanın gel işti ril maenüsi mümkün olabi lecektir. Su kaynaklarının havza bazında yönetimi ileri teknoloji ve çeşitl i disipl inlere bağlı meslek gruplarının ortak çal tiren entegre bir yaklaşımdı şı rm. aBsuı n ıe ngteer ge rke yaklaşım çerçevesinde aşağı da bel irtilen sıraya göre havza bazında teknik altyapının ol uşturul ması bir zorunlul uk arz etmektedir. ♦ Veri l erin Toplanması ve İşl enmesi (SuVyiseatreriımstioisptelamnim, vaesrı,i veri transferi, erken lerin işl matik model ler, hi drolo ejni kmemsoi, dmeal lteer, hidrol ik model ler) ♦ Havza Coğrafi Bi lgi Sistemi (CBS) ♦ Havza Arazi Kul lanım Planı ♦ Havza Çevre Düzeni Planı ♦ Havza Gözlem Merkezi ♦ Bi lgi Yönetim Sistemi Nehir havzasındaki meteorolojik, hid lojik, su kalitesi, atık deşarjı, su kul lanı r m o ı vetabii çevre i le i lgi l i bütün verilerin düzenli bir şekilde toplanması ve teşkil edi lecek modern bir veri i letim ağı i le anında havza gözlem merkezine ulaştırılması ve işlenmesi, entegre su yönetimi açısından çok büyük önem taşımaktadı r. Havza gözlem merkezinde toplanan bütün . veri lerin işlenmesi için bu merkezin gerekl i bi lgisayar ve programları i le teçhiz edilmesi ve yeteri kadar uzmanın görevlendiri lerek nehir su potansiyel inde ve kalitesinde ve dolayısıyla ekosistemde meydana gel en değişikliklerin anınd kün olabilecektir. Toaplbanealirnlehnammesviemrilü e m rin bir bütün içinde değerlend leriyle olan ilişki lerin belirl da karar mekanizmala r ı n aesnamiğr iellıeksrli ı esvkoenbdui ocr buğ inrru 140 bi lgil erin ulaştırılması ile suyun rasyonel kul lanımı ve nehrin doğal d zul madan sürdürülebi l m ik kal kınmanın sağ ilra nb mi r eas nos ı&s y;y, osöi-nnei knü onbndo o e önemli bir adım atı l mış olacaktır. 2. Su veToprak Kaynakları Potansiyeli Türkiye'de yıl l ık ortalama yağış 643 m olup, bu miktar yı lda ortalama 501 ffiilyar m3 suya tekabül etmektedir. Bu suyun 274 milyar m3'ü toprak ve su yüzeyleri i l lerden olan buharlaşmalar yol fere geri dönmekte, 69 mi lyar m uy3' llaü eka tkbmı i stomksi ı yeraltı suyunu besl emekte, 158 milyar m3'l l ü k t ü e k k i k ı a s k m a ı r s is u el aa rk ı vş aa sgı teaçseı yr ela k çdeeşni ti lzi lbeür ey üvke kapal ı havzalardaki göl lere boşal maktadır. Yeraltı suyunu besleyen 69 mi lyar m3'l ük suyun 28 milyar m 3'ü pınarlar vasıtasıyla yerüstü suyuna tekrar katılmaktadır. Ayrıca, komşu ül kelerden ül kemize gelen yı lda ortalama 7 mi lyar m3 su bul unmaktad lece ül kemizin brüt yerüstü suyu pota ı r n . s B iy ö e y l i 193 (158+28+7) mi lyar m3 ol maktadır. Yeraltı suyunu besleyen 41 mi lyar m3 de dikkate al ındığında, ülkemizin topl lenebilir su potansiyel i brüt 234 maimlyayremni3 olarak hesapl anmıştır. Ancak, günümüz teknik ve ekonomik şartları çerçevesinde, çeşitli amaçlara yönel ik ol lebilecek yerüstü suyu potansiy a e ral deki akarsulardan 95 mi lyar m i k 3y, utkrüot ki mçe i tşni u ül kelerden yurdumuza gelen akarsulardan 3 milyar m3 olmak üzere yılda ortalama toplam 98 milyar m 3, yeral siyeli ise yapı l mış olan etüttılesrueyugöproeta1n2 mi lyar m3 olarak hesaplanmaktadır. Bu durumda, günümüzdeki ekonomik şartlar çerçevesinde ül kemizin tüketi lebilir yüzey ve yeraltı suyu potansiyel i yı ld lama toplam 1 1 O milyar m3 olmakta ad oırr.taTürkiye'nin 78 milyon ha ol nıünün yaklaşık olarak üçte abniriynüi z2ö8l,ç0ü5 milyon hektarl ık kısmını eki lebi l ir arazi ler teşkil etmektedir. Bunun da 25,85 milyon hektarl ık kısmı sulanabi l ir arazi lerd maktadır. Ancak, yapılan etütl e e r n s o ol n u u ş - cunda sulana olarak elektrik ene 0retil rrie ı V gayesiyle DSI tarafından 730 çok sayıda gölet yapılması P. 2003 yılı başı itibariyle 206 ı 3 78 adet gölet inşa edilerek 1Jlet açılmıştır. 93 adet barajın ve 129 ad letin inşaatı ise halen devam etme Ayrıca, 3637 adet taşkın kontrol tesisi in� edi l miştir. Halen programda yer alan pr jelerde ise çal ışmalar oçeşitli aşamalarda sürdürülmektedir. Ül kemizde, başta DSİ ol mak üzere su nakları gel işiminden sorumlu olan ka kmayu kurum ve kurul uşlarının 2003 yıl bariyle geliştirdikleri projeler sonuıcbu açşeı şiittil i amaçlara yönelik su tüketimi 6,2 km3'ü yeraltı suyundan, 33,9 km3'ü ise yüzey suyundan ol mak üzere toplam 40,1 km 3'e ul aşmıştır. Bu suyun 29,6 (o/o 74) km 3"ü sulama; 6,2 (o/o 15) km3'ü içme-kul lanma suyu, 4,3 (o/o 1 1 ) km''ü ise end tiyaçlarının karşı lanmasında k üs u tlrl tadır. Kul l anılmakta ol a n b u s uai ysnuuı nlymu6ai hk, 2 km3'ü yeraltı suyundan temin edilmekte ve bunun 2,1 km''ü sulamada, 2,0 knı3'ü içme-kul lanma suyunda ve 2,1 km3'ü ise sanayi maksatl ı kul l anıml ard mektedir. Ülkemiz su ve toprak kaynaklaarıtüpkoetatnilsiyel inin gel işimi sektörlere göre aşağıda verilmektedir. 3.1 Tarım Türkiye'de 2003 yılı itibarı i le toplam 4,7 milyon ha arazi sulanmaktadır. Bu miktarın 2,70 mi lyon hektarı DSİ tarafından, 1,15 milyon hektarı Köy Hizmetl eri Genel Müdürl üğü (KHGM) tarafından işletmeye açı l a mıştır. Ayrıca, yaklaşık 850 bin hektar landa halk sulaması yapı l maktadır. DSİ tarafından hizmete açı lan alanın 500 000 ha'ı yeraltı suyu ile sulanmaktadır. İşletmeye açılmış 4,7 mi lyon ha'l ık bu alan ekonomik ol arak sulanabi l ir arazi l er topl amı ol an 8,5 milyon ha'ın o/o 55'ine karşı l ık gelmektedi r. Ülkemizde ve dünyada gel işmekte olan pek çok ülked sında, sula m a per,osjeul etrai snai nr r ui şf uletsmaeğ-l abnamk ıanı faal iyetlerinin finansmanı ve sul nun rasyonel kullanımı büyük öanmeamsutyaşuı-
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=