NooM t: "' boyuna göre çıkış açılımı küçük ise, bi r o kadar da noktasal şekilde ses kaynağı gözüyle bakılabilir. Tam tersine olduğunda, açılım kesiti çoğaldıkça ve dalga boyu azaldıkça doğrultma faktörü yüksel i r. Bunun dışı nda doğrultma faktörü, özel koşul lar için hesaplansa da, mekan içindeki çıkış yerine bağl ıdır. Hava çıkış veya hava giriş menfezinden, ses çok ender yuvarlak bir dalga olarak mekana yayı l maktadı r. Daha ziyade tek bi r yöne doğru açı l ım kesitine dikey olarak yayılmaktadı r. Doğrultma faktörü Q bu özelliği (Q�1) dikkate al ı r. [f8]'den ilgil i d mesafesinde ses kaynağından uzak bir parçası 4/A>> Q/4ıtd2 olduğu çıkartılı r. Yani pratikte, ses basıncı mesafe artıkça, düşmeyecektir. Bu bölüm için, ki başka bir tanımla da "sonradan yankı alanı" veya "yankı çapı" ol arak da adlandı rı l ı r, [f8] basitlendi rilmiş bi r şekilde aşağıdaki gibi formülle tespit edilebili r: LP= Lw +lOlg[!] [dB] [f9] Oldukça beli rgin bi r ifade veren kanal ses şiddeti nin, mekan ses basıncı seviyesine hesapsal bir şekilde dönüştürülmesindeki gerçekte, havalandırılan odanın mekan akustiği ile ilgili olarak (yani sonradan yankı alanı veya ses emiş kapasitesi) çok büyük bir rol oynadığı görül mektedir. Ortaya çıkan bu durum ve tavsiye edilen, mekan haval andı rma tesisatında kontrol ölçümlerini tamamen yapı bittikten sonra hesaplanılması öngörül ür. 3. Kanal Yüzeylerinden Ses Aktarımları Kanal sistemi alışagel miş bi r şekilde esas ses kaynağından, fan motorundan, elastiki parçal arla ayrılmıştır. Fakat yine de gi rdaplı boru akışı kanal yüzeylerini titreştirir ve bu sı rada özellikle rezonans efektleri sonucunda oldukça fazla bi r oranda gürül tü yansımaları oluşabi l i r. Dikdörtgen şeklindeki kanal l ar, yuvarlak kanallara göre köşeli ol uşları nedeniyle daha hassastı r. Ses aktarımını n hava kanalları üzerinden (ses aktarımı yan yolu), özellikle çok kritik yerlerde, eğer mekan ya da asma tavandan geçiyorsa duyulacaktı r. Ses enerjisinin bi r kısmı hava yoluyla kanalın içinden geçerken, bi r diğer kısmı ise kanal yüzeyi üzerinden veya içinden yansıtılacaktı r. Oluşan bu efekt sonucunda, bölme duvarlarındaki havanı n geri çarpmasındaki sönüm, bi r nevi yan yol 84 aktarımı olarak iyi bi r 60 şekilde düşürülebilir. cii' Hava kanal l arı ndaki :::.. 50 • ses sönümü, yapılış <ı:: şekline bağl ıdı r. Bi r -� 40 " yalıtım sarmalı boru- ..::: !.; 30 da, ses sönümü fre- ::: :§ kans artıkça düşmek- " " ' ' ıo tedir. Ancak bu durum t'l :, v dikdörtgen şeklindeki 10 v ./ � ------ __,.,.'-- 1� v_ f./ Vr 1 111111\aç kalııılığı ] / u 0 x 0 b mm .,- 100 • 200x 200 • 400 - x :� 400 200 o x /00 400 ox 200 800 ◊x 400 400x 100 kanalda artan fre- 63 125 250 500 1 00 2 00 4, 00 8100 Oktav orta frekansı fm [Hz] kansla yükseli r. Budur u m bi r tesisi p I an_ Şekil 7. Frekansa bağlı ses söniim ölçüsü R;, için elde edilen ıecrübe değerleri, dikdörtgen kesitli hava girişlerinde saç kalınlığı D=Jmm'den yapılınışlır. larken kullanılabilir, çünkü fan motorlarıyl a akışkanl ık gürültüleri frekans artıkça kesitleri Şekil 7'de ele alınmıştı r. Tam ters azalacaktı r. Dikdörtgen kanal ları yerine istikametteki ses yolu için dıştan içe doğru keçe sargısı kullanılırsa, ses seviyesinin aktarıml arda VDl-2081 sayfa 1 'de ek azal masına ayrı bi r tedbir olarak bakılabilir. bilgiler verilmektedi r. VDI 3733'e göre, ses sönümölçüsü R;. yanaktaki hava iletkeni olarak içten dışa çıkan ses yönü içi n aşağıdaki gibi tanımlanmıştı r: (dB] Lw,= Kanaldaki ses şiddeti: Lw, = L, 1 0lg S, db olarak Lı =Kanaldaki ses şiddeti, dB olarak Lw2= Kanaldaki ses şiddeti : Lw 2 =L2 10lg(A/4), dB olarak [fi O] L2 = Kanal dışındaki ses basıncı, dB olarak A2=mekanın absorbe edici (emici) yüzeyi, m2 olarak S K = Kanal ın yüzeyi, m2 olarak S = Kanal ın kesiti m2 olarak Ses şiddeti düşüklüğü, kanaldaki uzunlaması na sönüm olarak, 6 m uzunluğa kadar ihmal edilebi l i r. 3.1. Yalıtım olmaksızın ses yalıtımı: Yalıtım olmaksı zın ses yalıtımları (veya < <Spi ro-Boruları > > ), VDI 2081 sayfa 1 'e göre hesaplanabi l mektedir. Ancak bu işlem çok kapsamlıdı r fakat pratik uygulamalar için kullanı labi l i r sonuçlar vermektedir. Hava hattındaki akış hızının etkisi dikkate al ı nmaktadır. 3.2. Dikdörtgen kesitli kanallarda ses yalıtımları: Yapılan pek çok araştı rma, havalandı rma kanallarındaki ses yal ıtımlarının dikdörtgen kesitli havalandırma kanalları nda 1 mm kalınl ığındaki saç plaka al anında ol duğunu göstermiştir. Frekansa bağl ı bi r şekilde havanın geri çarpmasındaki sönümü R;a,okı tahmin etmek için, birbi rinden farklı kanal 3.3. Kanal duvarları üzerinden sesin çarpıp geri dönmesi ve sesin emilmesi: Birkanalda sesin çarpıp geri dönmesi Eğer bi r kanal rölatif sakin bi r mekandan (Şekil 8) geçiyorsa, mekan içinde etkil i olan ses bası ncı L2 [f11 ]'e göre hesaplanabili r. S. A L,= Lw1- R-10lg-5-+6 [dB] [fi l ] K L2 =Mekan içindeki ses basıncı, dB olarak L" ' =Kanal içndeki ses şiddeti, dB olarak R =Kanalın ses sönüm ölçüsü, dB olarak S =Kanal kesit yüzeyi, m2 olarak SK = Kanalı n aktarım yüseyi m2 olarak A =Mekanı n absorbe (emici) edici yüzeyi m2 olarak [f11], S/S5R bölgesinde geçerlidir. Buradaki dengesizl iği n anlamı, örneğin ses sönüm ölçüsü R=20dB ol duğunda, kanal ın 20 kat kesit diyagonal ine göre uzun olabileceği ifadesini veri r. ltttttttttl Q) L.,,, R, S ı ı ı ı ı ı ı_ıı ı A, Lı SK Şekil 8. Kanalda sesin geri çaıpınası 3.4. Kanalda sesin emilmesi Eğer bi r kanal çok gürültülü bi r mekandan geçiyorsa (Şekil 9), kanalda etkili olan ses şiddeti Lw2, [f1 2]'ye göre hesaplanabilir. Lw,= L, -R - 10 lg SK -6 (dB) [fl2] L, =Mekan içindeki ses basıncı, dB olarak Lw 2 = Kanal içindeki ses şiddeti, dB olarak R = Kanal ın ses sönüm öl çüsü, db olarak SK = Kanal ın aktarım yüzeyi, m2 ol arak
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=