Alfa parçacıklarının sağlığa etkileri: Alfa parçacıklarının sağlığa etkileri, ne kadar kirl iliğe maruz kalındığına bağlıdır. Harici temaslar, dahili temasa göre daha az tehlikelidir. Çünkü, alfa parçacı kları derimizin en d ışın d a ki ölü tabakayı geçmek için enerji kaybederler. Alfa yayıcıl ar, nefes yoluyla, yiyecek ve içeceklerle kana ka rı ştığı zaman; hassas yaşam organları doğrudan alfa radyasyonuna maruz kalaca ktı r. Bu temasın biyolojik sonucu, kanser riskini, temas süresine ve konsantrasyonuna bağlı olarak artırmaktadı r. Alfa yayıcıların, soluk yoluyla alındığında akciğer kanserine neden oldukları bilinmektedir. 3. Beta Parçac ıkları Beta parçacıkları, bazı radyoaktif atomların çekirdeklerinden fırlatılm ış, atomdan küçük pa rçacıklardı r. Elektronlara çok benzeyen bu parçacıkların tek farkı; elektronlar çekirdeğin dışında merkezlen irken, beta parçacıkları, çekirdeğin içinde merkezlenirler. Bu parçacıklar, malzemeleri iyonize edebilir ve alfa parçacıklarına göre malzeme yüzeyinden çok daha derine nüfuz edebilirler. 1900 yı l ında, Henri Becquerel ta rafından bulunan beta parçacıkl a rı, daha önce Joseph John Thompson tarafı ndan bulunan elektonlarla aynı özellikleri taşımaktad ırl ar. Beta parçacıkl a rının elektrik yükü -1, hızı ise ne kadar enerjiye sahip olduğuna bağlıdır. Radyoaktif atomların emisyonundan oluşan beta parçacıklarının kendileri radyoaktif değildir. Canlı organizmalara zarar veren yönleri ise, hız formundaki enerjilericlir. Beta parçacık emisyonu, çekirdekteki nötro nların protonlara oranı çok yüksek olduğunda gerçekleşmektedir. Atomun çekirdeği nd eki proton sayısı , elementi belirlediğine göre, bir nötronun bir protona dön üşmesi , radyonükliti n başka bir elemente dönüşmesidi r. Tutarl ı olabilmek için bir çok nötronu olan Teknetyum-99 'un bozulması , beta bozul masına bir örnektir. Çekirdekteki nötron, protona ve beta parçacığına dönüşmektedir. Çekirdek, beta parçacığı fırlatarak gamına radyasyonu yaymaktadır. Yeni oluşan atomun kütle numarası aynı ancak, proton sayısı 44'e yüksel miş olacağı nda n; yeni atom artı k Ruthenyum atomudur. Tablo 5. Beta yayıcılar ve atom numaraları. Beta Yayıcı Atom Numarası Trityum* 1 kobalt-60 27 stransiyum-90 38 teknetyum-99 43 iyodin-129 ve 131 53 sezyum-137 55 Beta pa rçacıkları, enerjileri kaybettiklerinde, diğer kayıp elektronlar gibidirler. Açık havada ya ela vücudun içinde, bu elektronlar bir proton tarafından yakala nırl a r. Beta parçacıklarının sağlığa etkileri : Doğrudan beta parçacıklarının emisyonuna maruz kalmak deriyi yakar. Nefes ya da yiyecek yolu ile alındıktan sonra emisyonun gerçekleşmesi ise, özellikle moleküler boyutta vücuda hasarlar verebilir ve hücre faaliyetlerinin durması na neden olabilir. İnsan vücudunda akut ve kronik olarak değişik rahatsızlı klara sebep olurlar. Kronik etkiler, düşük dozda, uzun zaman maruz kalındığında ortaya çı kar. 5 yıl ile 30 yıl arasında sorunlar oluşmaya başlar. En bilinen kronik etkisi kanserdir. Bu risk, al ınan doz oranında artmaktadır. Bazı beta yayıcılar, Karbon-14 gibi, vücutta dağılmış olarak bulunur. Diğe rl eri ise bazı organlarda toplanır ve kronik etkileri gösterecek doza ulaşmayı bekler. İyodin - 1 3 1 tiroid bezlerinde yoğunla ş ır. Kanser riskini art ı r ı r. Stransiyum-90, kemik ve d i şlerde birikir. Tablo 6. İnsaıı Vücudunda Doğal Olarak Bulunan Radyaktivite Oranları. Radyonüklit Vücutta Bulunan Toplam Radyonüklit Uranyum 90 µg Toryum 30 µg Potasyum 40 17 mg Radyum 31 pg Karbon 14 95 µg Trityum 0.06 pg Polonyum 0.2 pg Potasyum-40 ve Karbon-14, insan vücudunda doğal olarak bulunan zayıf beta yayıcılardır. Radon bozulmalarından da beta ışımaları olur, ancak alfa emisyonu kadar sağlığa zararlı değildir. Strontuyum-90, insan yapımı en bilinen beta yayı cı d ı r. 1950'Ierde başlayan atmosferdeki nükleer testlerle birlikte, yükselmeye başlayan ve 1970'lerde tüm dünyada yayılmaya başlayan emisyonlar artı k bozulmaya başlamıştı r. Bu testler ayrıca yüksek oranda Sezyum-137 serbest bırakmaktad ır. Sezyum-137, beta radyasyonunun yanında daha önemli oranda gama radyasyonu yaymaktad ı r. TESİSATDERGİSİ 11111111 SAYI 83 KASIM 2002 Vücutta Bulunan Toplam Günlük Radyonüklit Aktivasyonu Alım 30 pCi (1.1 Bq) 1.9 µg 3 pCi (0.11 Bq) 3 µg 120 nCi (4.4 kBq) 0.39 mg 30 pCi (1.1 Bq) 2.3 pg 0.4 µCi (15 kBq) 1.8 µg 0.6 nCi (23 Bq) 0.003 pg 1 nCi (37 Bq) B. İçme Sularındaki Radyaoktivitenin Arıtım Yöntemleri ~0.6 µg Radyasyon iyonizasyonunun kansere neden olduğu bilinmektedir. Genellikle yeraltı sularında doğal ya da insan kaynaklı olarak bulunan radyonüklitler; Radon, Radyum ve Uranyum'clur. U.S.EPA, içme suyunda bulunması muhtemel radyonüklitler için, bi rleşi k Radyum226-228, alfa (Radon ve Radyum hariç) ve beta radyasyonu, 1976 yılında maksimum kirlilik seviyesi (MCLs) belirledi. Son uygulamalar sonrası limitler; Beta yayıcılar; 4 mrenı/yıl , Alfa yayıcıl a r ;
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=