Pompalarda genellikle kır (pik) ya da küresel (sfero) döküm çeşi tleri kullanılmaktadır. (Çizelge 3) Kır (pik) dökme demirler karbon elementi grafit !amelleri şeklinde bulunur ve katılaşma üzerine yavaş soğumanın sonucunda oluşur. Bu malzemeler işlenebilme, çok iyi sertlik, sürtünme ve aşınma dirençleri ve titreşimleri sönümleme gibi özelliklerinden dolayı pompalarda yaygın kullanıma sahiptirler. (Şekil 1 a) Küresel(sfero) dökme demirler, grafitin çeşitli işlemler sonucu oluşur. Aynı zamanda sünek dökme demirler olarak bilinir ve iyi bir akışkanl ık, dökülebilirlik, mükemmel işlenebilirlik ve iyi bir aşınma direnci göstermelerinden dolayı pompa imalat sanayinde tercih nedeni olmaktadır. (Şekil 1 b) Pompa yapım malzemeleri içerisinde yer alan diğer bir grup pirinç ve bronzdur. Pirinç temelde bir bakır alaşımıdır. İçersinde en az o/o54 bakır olması zorundadır. Korozyon dayanımının yüksek olması pompa imalat sanayinde uzun zamandır kullanılır olmuştur. Korozyon dayanımını artırmak için bakıra çinkonun dışında nikel, mangan, demir, kalay, alüminyum ya da silisyum elementleri katılabilmekted ir. Bronz bakır kalay alaşım ıdır. o/o1 -1 O arasında kalay içeren bu alaşımda Sn katı eriyik sertleşmesi ile mukavemeti artırır. Kalay bronzl a rı Zn dışında diğer bazı alaşım elementleri içerir ve Cr-Zn pirinçlerinden daha mukavemetli ve daha yüksek korozyon direncine sahip ancak maliyeti daha yüksektir. Dayanımları pirinçten yüksek, sü nekl iği ise daha azdır. Korozyona daya nıkl ık ve yüksek sıcaklık özellikleri daha iyidir.o/o14 kalaya kadar tek fazlı olarak katılaşır. Ancak katılaşma aralığı geniş olduğundan mikrosegregasyon ve gözeneklik tehlikesi vardır. Kalay o/o4-25 arasında katılarak değişik renk ve dayanımlara sahip dökme ve dövme alaşımları elde edilir.Yüksek dayanım yanında yeterli tokluğa sahip en uygun dökme alaşımları o/o12-14 Sn içerir. Aşınma ve korozyona dayanıklığı nedeniyle pompa çarklarında tercih edilir. Kalayın Çizelge 3. Pik ve sfero dökme demirler için % (yiizde) elemen/ dağılımı. Dökme Demir Karbon Silisyum Çeşidi Kır (Pik) 2,5-4,0 1,0-3,0 Küresel (Sfero) 3,0-4,0 1,8-2,8 yerine genellikle fiyatı ucuzlatabilmek için bir miktar çinko katılmasıyla elde edilen kalay-çinko bronzları da (kızıl döküm) benzer koşullarda çalışabilirler. Pompa yapım malzemeleri içersinde yukarıda belirtilen malzemeler dışında özel amaçl ı uygulamalarda diğer malzemelerden de yararlanı lm a ktadı r. Ancak bunların kullanımında korozyon olayına çok az rastlandığı için burada bahsedilmemiştir. 3. Pompalarda Korozyon ve Etkisi Pompa yapım malzemelerinin bulundukları ortamlarda kimyasal ya da elektrokimyasal olaylar karşısındaki davranışları pompalarda korozyon olayının açıklanması nda temel dayanaktır. Metal ve alaşım malzemelerinden oluşan pompalarda bu son derece önemli olan bu olayda, malzemenin ortam ile reaksiyonu sonucu çok büyük miktarlarda malzeme kaybı oluşmaktadır. Mühendislik açısı ndan bu olayın tamamen ortadan kaldırıl ması da mümkün deği l di r. Ancak azaltı lm ası söz konusu olup, karşılaşılan korozyon tipine göre değişik yöntemler u ygul a nmaktad ır. Korozyon olayı genel olarak karşımıza iki şekilde çıkar. Bunlardan birincisi oksitlenme ya da kimyasal korozyon, diğeri ise dış ortamın elektrokimyasal etkisi ile yavaş ve sürekli oluşan elektrokimyasal korozyondur. Kimyasal korozyon; doğrudan olarak pompa sistemlerinde metal ile sıvı arasında doğruTESİSAT DERGİSİ 11D SAYI 83 KASIM 2002 Magnezyum Kükürt Fosfor 0,25-1,0 0,02-0,25 0,05-1,0 O,10-1 ,0 0,03 maks 0,10 maks dan elektron alışverişi gerçekleşir. Bu tür korozyonda metalde oksitlenme ya da oksidasyon oluşur. Elektrokimyasal korozyon ise doğada en çok karşılaşılan bir korozyon olup oksidasyon ve redüksiyon reaksiyonlarınn toplamı şeklinde etkide bulunur. Genel olarak korozyon tipleri korozyona uğramış malzemelerin görünüşüne göre sı nıfl a nd ı rılı r. Bunlar: a. Üniform ya da düzgün korozyon, b. Galvanik ya da iki metal korozyonu, c. Aralık korozyonu, d. Taneler arası korozyon, e. Gerilmeli korozyonu, f. Erozyon korozyonu, g. Kavitasyon korozyonu, h. Ferritik korozyon'dur. Bir malzemenin bir elektrolitik ortamda bir bölgesinin anodik davranması sonucunda bu bölgede korozyon oluşur. Ancak zaman zaman anodik ve katodik olarak davranan bölgeler hareket eder ve hatta anot ve katot bölgeleri deği ş i r. Böylece malzeme yüzeyinde üniform bir korozyon oluşur. İki farklı metalin ya da alanın birbirleri ile teması halinde galvanik ya da iki metal korozyonu oluşur. Örneğin pompa çarkı ile pompa çarkı sonumu arasındaki görülen korozyon bu tiptedir. Galvanik korozyon; a. Bileşim hücresi, b. Gerilim hücresi, c. Konsantrasyon hücresi, şeklinde olur.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=