t Savaklar; hidrolik makinalar test edilirken büyük debilerin ölçülebilmesi için oldukça ucuz bir yöntem olarak kullanım alanı bulur, bazı endüstriyel uygulamalarda ultrasonik vs. seviye ölçümü sayesinde uzaktan algılama olanakları da sağlanmıştır. Artıları : Azımsanamayacak inşaat maliyetine rağmen ucuz sayılması, çok az bakım gerektirme. Eksileri: Standartlara uyumda dikkat gösterilmiş ve debiye ve kanala uygun savak tipi kullanılmış olsa bile standartların verdiği düşük sayılmayan anma belirsizliğine bile ulaşma zorluğu, çok yer kaplaması, çeşitli standartların bağıntıları ile yapılan hesapların %1 kadar farklı değerler verebilmesinden doğan güvensizlik. t Değişken kesitli debiölçerler, rotametreler; boyutlarına da bağlı olarak çeşitli yapılarda topaçlar kullanılır, mertebe ölçme ve akış varlığını gözleme organları olarak kabul edilirler, sinyal çıkışlı da olabilirler. Artıları : Görsel olarak algılanabilir debi bilgisi sağlayabilme, kullanım ve montaj kolaylığı, gaz debisi ölçebilme. Eksileri: Yüksek anma belirsizliği, yoğunluk ve viskozite değişimine hassasiyet, mutlaka düşey olarak monte edilme zorunluluğu, değişken rejimli akışlara uygunsuzluk, kırılganlık. t Hedef tipi debimetreler; diyafram ile rotametrenin bazı yanlarını birleştirirler, elektriksel sinyal çıkışlı türleri oldukça yaygındır, düşük belirsizlikli olabilenleri de vardır, mekanik tipleri rotametreler gibi kullanılırlar. Artıları: Kalibrasyon şartlarında düşük belirsizliklere erişilebilir, montaj doğrultusu sınırlaması yoktur. Eksileri : Diyaframlar için belirtilen eksi faktörlerin hepsi (kırılganlık hariç) hedef tipleri için de geçerlidir. 4.2. Hacimsel Debimetreler Aşağıda belirtilen hacimsel yöntemler, akış nedeni ile dönmeye zorlanan bir çarkın veya hacim süpürme düzeninin dönme sayısının hassas olarak ölçülüp kalibrasyon değerleri ile karşılaştırılmasına dayanır. t Türbinli debiölçerler; oldukça farklı yapılı örneklerine rastlanan ve akışkanın büyük boyutlar dışında - tamamının içinden geçtiği türbin -çark elemanının elektronik veya mekanik olarak ölçülen dönme sayısı ile debi arasındaki ilişkiden faydalanarak ölçme yaparlar, basit su sayacından başlayan çok farklı kalite ve fiyatlı örnekleri vardır. Çark ekseni genelde akış ekseni ile çakışır ise de ama sayaç tiplerinde dik açı da yapabilir. Artıları: Para alışverişine kaynak olabilecek çok düşük belirsizliklere erişilebilir, ucuz ve dayanıklı tipleri bile oldukça geniş debi oranı aralığında diğer ekonomik çözümler ile elde edilemeyen belirsizlikleri sağlayabilirler. Eksileri : Temiz olmayan akışkanlar ile kullanılamazlar, yatak aşınması etkisi nedeni ile düşük belirsizlik istendiğinde sıkça kalibrasyon yenilemesi gerekir, aşırı debilerden/hızlı akışlardan kolay zarar görebilirler ve bu durumun farkına varmak zor olabilir, viskozite değişimlerine oldukça hassastırlar, düşük belirsizlik için giriş tarafında süzgeç ve akış doğrultucu kullanılması gerekir, önemli ölçüde yük kaybı yaratabilirler. t Hacim süpürmeli debiölçerler; Şekil 1 'de belirtildiği gibi; dişli, yuvarlanan yumrulu, tek veya eş çalışan çok vidalı, paletli, pistonlu, diyaframlı vs. gibi oldukça farklı yapılı olabilirler; basit ve ucuz su sayacı türünden olanlarından çok düşük belirsizlikli ve para alışverişinde esas alınabilen tiplere kadar çok farklı uygulamaları vardır. Petrol ve türevleri, madeni yağlar ve süt gibi bazı sıvılar için en yaygın kullanılan tiptirler; yalpalayan disk tiplerinin evsel ve endüstriyel su sayacı olarak kullanımları bazı ülkelerde oldukça yaygındır. Artıları: Kalibrasyon için kullanıma olanak veren çok düşük belirsizliklere erişilebilir, yüksek belirsizlikli tiplerde 1 :1 00 debi aralığına ulaşılabilir, mansap tarafındaki akış profilinin etkisi yok sayılabilir. Eksileri : (Bazıları yalnız düşük belirsizlikli ölçme olanağı veren tipler için geçerlidir.): Aşınmayı önlemek için TESİSAT DERGİSİ ıım SAYI 82 EKİM 2002 filtreleme yapılmalıdır, sıcaklık düzeltmesi gerekli olabilir, basınç değişimlerinden etkilenebilir, bazı tipleri büyük yük kayıplarına neden olabilir, ani debi değişimleri mekanik zararlar verebilir, petrol vs. için üretilmiş ise akışkanda su bulunması beklenmedik zararlar verebilir, akışı pülsatif hale getirebilir, bozulduklarında hattı bloke edebilirler, ağır olurlar, petrol ve petrokimya endüstrilerinde istenenin aksine kütle değil hacim debisi ölçerler. Yukarıdaki özet bilgilendirmede yöntemlerin eksilerine geniş yer verilmesinin nedeni gerekli bilincin oluşmasına katkıda bulunmaktır, modern olarak vasıflandırılan yöntemleri destekleme amacı güdülmemiştir. 5. Modern Debi Öl�me Yöntemlerine Genel Bakış Modern olarak vasıflandırılan ve yalnız 15 yıl kadar önce yayınlanan özel ve kapsamlı debi ölçmeleri kitaplarının bile bazılarını marjinal kabul edip hiç bahis etmemeyi uygun gördüğü ve her tür sıvının debisini ölçme amacı ile XX. yüzyılın son çeyreğinde moda olmanın ötesindeki gerçek nedenler ile yoğun olarak kullanılmaya başlanan yöntemler şunlardır (yalnız ticari isim sayılmayan İngilizce adlar belirtilmiştir); 1 . Manyetik debimetre veya elektromanyetik debimetre. (Magnetic f/owmeter, Electrpmagnetic f/owmeter, MagMeter) 2. Ultrasonik debimetre, sonik debimetre veya Doppler debimetresi. (Ultrasonic flowmeter, Doppler flowmeter) 3. Vorteksli debimetrevegirdaplı debimetre. (Vortex f/owmeter, Vortex-shedding f/owmeter, YewMeter ve Swir/Meter) 4. Coriolis kütle debimetresi veya yalnız kütle debimetresi. (Coriolis (mass} f/owmeter, (sıvılar için/ Mass flowmeter) Esas olarak yalnız gaz akışları için kullanılan ısıl yöntemler ve yaygın kullanımı olmayan diğer bazı yöntemler ele alınmayacaktır. Yukarıda sıralanan temel yöntemler yalnız ölçme prensiplerinin çok temel bilgileri ve basit prensip şemaları verilerek ve olumlu ve olumsuz yönleri belirtilerek kısaca ele alınacaktır.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=