160 v; 120 .:,(. 80 ,:, 40 o o 100 200 300 Debi (m'/h) Şekil 5. Değişik sistem karakterisıikleri. Pompa verimini hesaba katmazsak, akışkanı bir sisteme pompalamak için gereken güç (P), debi (Q), basma yüksekliği (H) ve akışkanın yoğunluğu (r) çarpımına eşittir. Burada debi (m3/s), basma yüksekliği (m), yoğunluk (kg/m3), güç ise (W) olarak hesaba konulmalıdır. P=p.Q.g.H (4) (3) nolu eşitlikten basma yüksekliğini alıp güç eşitliğine taşırsak: P=p.Q.g.( KQ2 + Hsl (5) Hidrolik güç, statik basma yüksekliğinin olmadığı (Hs=0) sisteminde debinin 3'üncü kuweti ile orantılı olduğu halde, sürtünme kayıplarının olmadığı (Hs=100) durumunda debi ile doğru orantılı olarak artmaktadır. Değişken devirli pompalarla sağlanacak enerji ekonomisinin sistemdeki statik basma yüksekliğinin toplam basma yüksekliğine oranına bağlı olduğu ortaya çıkmaktadır. Pompa, elektrik motoru, frekans değiştirici verimlerinin devir ve güç değişimlerine göre değişimlerini bilemediğimiz için güç hesaplarını genellemeyi daha ileriye götürmek uygun olmayacaktır. Ekonomik hesaplar sistem ve ekipmanlar belli olduktan sonra detaylandırılmalıdır. 7. Sistem Verimi Bir hidrolik sistemde pompaj sonunda elde edilen hidrolik gücün, bu pompajı yapmak için harcanan güce oranına sistem verimi diyoruz. T} _ p XQ X gXH statik sistem pXQXgx(HstacitkX Qı ) 11 pompa XTJmotoı?<-TJ freka�gistir Harcanan her kW enerji başına sisteme pompalanan akışkan miktarı sistem veriminin ölçüsüdür. Statik basma yüksekliğinin toplam basma yüksekliğine oranına sistem katsayısı (\) diyelim . S = H statik k H statiİ kxQ 2 T/siste� Sk Xf/pompaXT/moto,XT/ frekaı değiştirici olur. Buradan sistem verimi için şu sonuçları çıkarabiliriz. 1. Sistem veriminin yüksek olması için verimi yüksek pompalar, motorlar ve frekans değiştiriciler kullanılmalıdır. 2. Statik basma yüksekliğine oranla sürtünme kayıplarının az olduğu sistemlerin verimleri yüksektir. Yüksek verimli sistemlerde debi kontrolü için paralel pompa kullanmak daha uygundur. 3. Bir sistemde debi azaldıkça sistem verimi artar. Fakat bu artış belli bir noktadan sonra pompa, motor ve FD verimlerinin azalmaya başlamasıyla dengelendikten sonra birden azalır. Sistem veriminin maksimum olduğu noktadan daha düşük debilerde çalışılmamalıdır. 4. Statik basma yüksekliğinin az olduğu sistemlerin verimleri düşüktür. Bu sistemlerde FD kullanılarak düşük debili çalışmalarda enerji ekonomisi sağlamak mümkündür. 8. Sistem Debisinin Karakteri Sistem gereksinimleri çok çeşitli olabilmektedir. Örneğin, bir sistem sabit ve devamlı bir debi isterken, bir diğeri iki sınır değer arasında devamlı değişen bir debi veya başka bir sistem sabit veya değişken debili ve kesintili bir işletme isteyebilir. Bu sistemlerin kombinasyonları da söz konusu olabilir. Her bir sistem kendi içinde değerlendirilmeli ve ona göre çözüm aranmalıdır. Bir sistem için uygun olan çözüm bir başkası için uygun olmayabilir. TESİSAT DERGİSİ 11111 SAYI 79 TEMMUZ 2002 Debi kontrolünün en çok kullanılan yöntemi vana ile kısma yapıp sürtünme kayıplarını arttırarak sistem karakteristiğini değiştirmek suretiyle istenen debiyi sağlamaktır. (Şekil 6) Diğer bir yol ise pompanın devrini azaltarak benzeşim kuralları gereğince pompa karakteristiğini değiştirerek sistem karakteristiği ile kesim noktasını ayarlamaktır. Örneğin pompa o/o80 hızda çalıştırıldığında karakteristiğin kesim noktası sistem eğrisini 200 m3/h ve Hm=65 m noktasında keser. (Şekil 6 ve Şekil 7) Sabit devirli pompanın 250 ve 200 m3/h te çektikleri güçler 82,87 ve 76,3 kW 'tır. Elektrik motorunun verimini o/o92 olarak kabul edersek şebekeden çekilen güç 90,07 ve 82,93 kW olacaktır. 140 ,cc=:.--r--.----.---,--,ı 120 +-+-----,,f---=t'"""-ç-l--- +-.ı'------j 100 - 80 -.--�-�--+--+--+-+-----'I ..s E 60 � 40-t---t--ı--;,--t--+---i 20 -+--+--b-'---+--+--+----l o -ı---q:::....�1----+- + - +---J o l00 200 300 Debi (m'/h) 160 120 g E 80 � 40 o l00 200 300 Debi (m'/h) Şekil 6. Sabi! devirde pompa ve sis/em karakıerisliği ile 200 m3/lı debi için vana kısılması ve devir değişimi. 120 E ao 100 200 300 Debi (m'/h) Şekil 7. Değişken devirli pompa ve sisıem karaklerisliği.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=