3. Değişken Debi Elde Etme Usulleri t Pompayı ihtiyaç olunca çalıştırmak. (Kesintili Çalıştırma) � Sistemi bir depodan besleyerek pompayı depo seviyesine göre kesintili çalıştırmak. t Pompayı devamlı çalıştırarak akışkanın bir bölümünü depoya geri döndürmek. (by-pass) t Pompa çıkışındaki debi kontrol vanası ile sistem karakteristiğini değiştirerek debiyi ayarlamak. t Sabit devirli elektrik motoru ile pompa arasına hidrolik veya elektriği kavrama koyarak pompa devrini debi veya basınç ihtiyacına göre ayarlamak. t Çalışan pompa sayısını değiştirmek. (paralel pompalar) t Normal asenkron motorun frekans değiştirici yardımı ile uygulanan gerilim ve frekansı değiştirerek pompanın sistem gereksinimini karşılayacak devirde dönmesini sağlamak. 4. Değişken Debinin Saptanması Değişken devirli pompanın belirlenmesi için maksimum debinin ve yıl bazında % kaç debide kaç saat çalışılacağı Şekil 2' deki gibi veya benzeri bir diyagramla belirlenmelidir. Eğer debi değişimi bilinemiyorsa yıllık çalışma süresince pompanın ortalama debisi Simpson metodu ile 1 2 1 Q --XQ +-XQ +-Q ort- 6 maks 3 50 6 min formülü ile saptanabilir. Değişken debili derin kuyu pompalarında ise çalışma programı ile birlikte debi-düşüm ilişkisi de verilmelidir. (Şekil 3) _§_ 150 +--+----,.-r-----ı.,.._--t---1 I 1 00 +--:,ıııq.--,#-'-- -+ - -+-� O 1 O 20 30 40 50 Debi (it/sn) Şekil 3. Debi-Düşüm ilişkisi. ·· •=---------- H Sabit Verim Eğrileri Q Şekil 4. Değişken devirli pompa karakteristiği. 5. Pompa Karakteristikleri Pompa karakteristikleri belli bir dönme sayısı için, basma yüksekliği, güç ve pompa veriminin debiye bağlı olarak değişimini gösterir. Pompa veriminin maksimum olduğu nokta Oopt dur. Pompanın sürekli olarak kullanılmasına müsaade edilen minimum debiye de kritik debi Qk denmektedir. Qk debisinin altındaki debilerde çark içindeki akış düzeni değişmekte emme ve/veya basma taraflarında geri dönüş akışları başlamaktadır. Genellikle Qk debisi Qopt debisinin o/o40'ı kadardır. Değişken hızlı pompaların debisi o devirdeki optimum debinin %40'ının altına düşürülmemelidir. Farklı pompalar için karakteristik değişik olsa bile genel olarak pompa karakteristiklerinde debinin artışı ile basma yüksekliği azalır. Pompa karakteristikleri sabit bir devir için çizilmiştir. Değişken devirli pompa karakteristikleri; pompanın her devri için ayrı karakteristik çizilerek belirtilir. (Şekil 4) Pompanın dönme sayısının azaltılıp attırılması ile karakteristikte olacak değişimler benzeşim kuralları gereğince olur. Benzeşim kuralları debi ve basma yüksekliği için oldukça iyi sonuç verir. Fakat devir azalınca sürtünme kuvvetlerinin hidrolik kuvvetlere oranı değiştiğinden verim eğrileri değişiklik gösterir. Bu sebepten güç eğrilerinin benzerlik kurallarından hesaplanması geniş aralıklarda hatalı sonuç verdikleri için ekonomik hesaplarda deneysel sonuçlar kullanılmalıdır. Bu bildiride benzeşim kurallarının tüm devirler için geçerli TESİSAT DERGİSİ 111111 SAYI 79 TEMMUZ 2002 olduğu ve verimin devir sayısı ile değişmediği kabul edilecektir. Pompaların değişik devirli karakteristikleri genellikle bulunmadığından sabit devirli pompa performans eğrilerinden benzeşim kurallarına göre değişken devir performanslarını türetmemiz gerekir. Bu karakteristikte sabit verim eğrileri yaptığımız kabule uygun olarak başlangıçtan geçen paraboller olarak görülmektedir. (Şekil 4) 6. Sistem Karakteristikleri Sistem karakteristiği, bir sistemde basma yüksekliği ile debi arasındaki ilişkidir. Basma yüksekliğinin bir bölümü debi ile değişmez, diğer bölümü ise dinamik karakterde olup, debinin karesi ile orantılıdır. Aynı zamanda boru geometrisi, pürüzlülük, akışkanın viskozitesi gibi birtakım başka faktörler de basma yüksekliğine etki eder. Pek çok endüs-triyel uygulamada basma yüksekliği tamamen sürtünme kayıplarından oluşur (kapalı devre sirkülasyon sistemleri). Sürtünme kayıplarına (Hk) diyelim. Hk debinin karesi ile doğru orantılı olduğundan H k =KQ 2 (1) şeklinde gösterilebilir. Burada K sistem sabitidir. Statik basma yüksekliği (H s ) debiye bağlı değildir. Sistemin gerektirdiği basma yüksekliği, statik basma yüksekliği H s ile sürtünme kayıpları H k toplamıdır. H = Hs + Hk (2) veya H = Hs + KQ2 olur. (3) Konunun açıklanmasına yardımcı olması amacıyla 250 m3/h debide basma yüksekliği 100 mSS olan statik basma yüksekliği farklı 3 sistem karakteristiği Şekil S'te gösterilmiştir. Sistem karakteristiklerinin statik basma yükseklikleri (H s l hepsinde değişik olup 0-60100 m dir. Sürtünme kayıpları da toplam basma yüksekliğini 100 m'ye tamamlamak üzere O ile 100 m arasında değişmektedir. Bu durumda H s =O olan sistemin basınç kayıpları tümüyle sürtünme kayıplarından oluşmakta; Hs=100 olan sisteı;nde ise hiç basınç kaybı bulunmamaktadır.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=