ı====== A. ÖZDEN ERTÖZ / Yansan Makina Sanayii OZET A. Özden Ertöz 1934 yılında İzınir'de doğdu. 1960 yılında İ. T. Ü. 'den Maki na Mühendisi olarak mezun oldu. Finlandiya 'da Pompa Araştırma Miihendisi olarak çalışmaya başladı. 1964 yılında Vansan Maki na Sanayii'ni kurarak pompa imalaıına başladı. Halen Vansan Makina Sanayii adlı kendi firmasında derin kuyu, dalgıç, eksene/ ve jeotermal pompalar imal etmekte olup, öğre/iın görevlisi olarak Ege Üniversilesi 'nde "Hidrolik Makinalar" dersi verınektediı: ENDER DUYMUŞ/ Yansan Makina Sanayii Ender Duymuş, 1977 yılında Diyarbakır'da doğdu. 2000 yılında Ege Üniversitesi Makina Mühendisliği böliinıiinii bitirdi. Halen Ege Üniversitesi Akışkanlar Mekaniği Anabil im Dalı 'nda yüksek lisans yapmakla olup, Vansan Makina Sanayii'nde Pompa Araşlırma Mühendisi olarak çalışmakıadıı: Hydraulic Jııstitute tarafından yapılan bir araştırmaya göre, gelişmiş ülkelerde tüketilen eııerjiııiıı % 20'si pompalar tarafından tüketilmektedir. İyi bir sistem dizayııı ve uygun pompalar kullaııılarak pompalarııı tükettiği enerjinin % 30 azaltılabileceği aynı yayıııda belirtilmektedir. Bizlerin görevi pompal<ırııı enerji tüketimini en az düzeye getirmek ve enerji tüketimiııin çevreye etkileriniıı azaltılmasına katkıda bıılımmaktır. Pompa seçimimle ilerideki ihtiyaçları ,la göz önüne almak için pompa debisinin %25 , basma yüksekliğinin %1 O arttırılarak sipariş edilmesi yaygın bir uygulamadır. Bıı uygulama ile pompalar eıı iyi verim noktalarından uzaklarda çalıştırılmakta, debi fazla geldiği için de vana kısılarak debiyi ayarlamak mecburiyeti doğmaktadır. Frekans değiştiricilerin (FD) yakm zamanlarda güç elektroııiğindeki gelişmelerle enerji kayıpları azaltılıp fiyatları izafi olarak ucuzladığı için pompaların değişken devirli olarak kullanılması yaygmlaşmaya başlamıştır. Bu uygulamada devir sayısım azaltmak ve artırmakta mümkün olduğundan, pompa seçiminde ilerideki ihtiyaçları göz önüne almak için büyük debili poıııpa seçıııekteııse kullanma şartlarıııa uygun pompa seçilerek sistem karakteristiğini değiştirmeden FD yardımıyla dönıııe sayısı ayarlanan elektrik motorıı ile tahrik edilen poıııpalarla istenen debiniıı sağlaıııııas, ıııiimkiiıı olmuştur. Bu bildiride değişken devirli pompa seçiıııiııiıı teknik ve ekonomik yönleri iııceleııecektir. ABSTRACT A researclı lıeld by Hydraıı/ic Iııstitııte slıoıvs tlıat 20 % of coıısumed eııergy in developed co,mtries is consıımed by pıııııps. Tlıe same researclı paper also me11tio11s ılıat it is possible ıo reduce tlıe energy coıısıımed by pıınıps ata rale of 30 % ıvitlı a good system design aııd iııstalling proper pııınps. Our job is to minimize energy coıısumplioıı /eve/ of pıınıps and to supporl reducing energy co11sıımptio11 ejfects on tlıe em•iroıııııent iıı general. in order to ıııeet tlıe ııecessary comiııg up ııee,/s for the pmııps, it is geııera/ly preferred ıo clıoose puınps ıvitlı 25% more jloıv volıııııe tlıaıı reqııired aııd pııınping /ıeiglıt 10% iııcreased ıvlıe11 tlıe ortlers are give11. Witlı tlıis approaclı pıımps ıvork ftırtlıer aıvay froııı tlıe best efjiciency points and also it is reqııired to adjııst tlıe jloıv volıııııe by clıeckiııg tlıe valves, as tlıe jloıv is ıııore tlıa11 necessary. As tlıe freqııeııcy ınodijier (FM) prices lıaı•e beeıı relatively redııced recently dııe to tleı•elopıııents iıı power e/ectronics ıvlıere e11ergy losses are cııt doıv11, it is becoıni11g ıııore ıvidespread to lıave variable speed pıı111ps more in ııse. As it is possib/e to redııce aııd iııcrease speed i11 tlıese type of applicatioııs, it is also 111ade possib/e to gel reqııired jloıv vo/11111e /,ı e/ectric stiııııılated pıııııps iıı ıvlıiclı ıııııııber of eye/es caıı be set ı•ia FM ıvitlıoııt clıaııgi11g systeııı clıaracteristics a11d clıoosiııg pıııııps appropriate for co11ditio11s of ııse ratlıer tlıan clıoosing lıiglı speed pıııııps iıı order ıo meet tlıe ııpcoıııi11g needs. /11 tlıis issııe teclınica/ aııd economical aspects of clıoosi11g variable speetl pıııııps ıvill be tliscııssed. DEĞİŞKEN DEVİRLİ . . POMPA SEÇiMi Choosing Variable Speed Pump 1 . Giriş Pompalarda debi değişimi çeşitli yöntemlerle sağlanabilir. Kontrol vanası, by-pasvanası, çalışan pompa sayısının değiştirilmesi, pompaların kesintili çalıştırılması gibi pompa dışı yöntemlerin yanında; pompa performansını değiştiren değişken devirli pompa kullanımı gelmektedir. Frekans değiştiricilerle (FD) devir sayısı ayar lanabilen motorlarla tahrik edilen pompalar değişken debi sağlanması için olduğu gibi teknolojik mecburiyetler dolayısı ile de kullanılır. 2. Teknolojik Mecburiyetler 1 . Pompalarının çalıştırma ve durdurulmalarında darbeyi önlemek, demeraj akımlarını sınırlamak, ve/veya homojen ısınmayı sağlamak için. 2. Yatay milli santrifüj pompalarda basma yüksekliği, çark çapının en küçük değerlerin de sağlandığı zaman, düşük verimde çalışmak yerine çarkın en iyi kısımlarını kesip atmadan yüksek verimli olarak daha düşük devirde çalışmak için. (Şekil 1) 3. Mevcutsistemde debisi veya basma yüksekliği az gelen pompayı motor gücü uygunsa veya yeni bir motorla biraz daha yüksek devirde çalıştırarak mevcut pompayı değiştirmeden sistem gereksinimlerini karşılamak için frekans değiştiriciler (FD) kullanılır. ;;; "' e :z: 160 270 120 260 250 240 80 230 40 o o 100 200 300 Debi (m'/h) Şekil 1. Çark çapının tomalanması ile verim değişimi. Yıllık Çalışma Süresi (5500 saat) Max Debi (250 m'/h) 50% 100% 500 saat 500 saat 2000 saııt Şekil 2. Debi değişimi11iıı yıllık dağılımı. TESİSATDERGİSİ lllfll SAYI 79 TEM\\UZ 2002
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=