Giriş Santrifüj pompa çarkları üretiminde çark boyutlarına ve üretim sayılarına göre değişik üretim yöntemleri kullanılmaktadır. Silindirik (kanatları tek eğimli olan) kanatlı çarkların üretimi konumuz dışındadır. Bunlar büyüklüklerine ve üretim adetlerine göre değişik plastik türlerinden veya bronz yada alüminyum gibi metallerden enjeksiyon ile, paslanmaz çelik sacdan preslemek sureti ile veya çeşitli döküm yöntemleri ile üretilmektedir. Tek eğimli çark kanatları bütün bu üretim yöntemlerine son derecede uygundur. Konumuz kanatları çift eğimli olan orta veya yüksek özgül hızlı pompa çarklarının kanatlarıdır. Son yıllarda çok büyük adetlerde üretilen küçük boyutlu çift eğimli çarklar paslanmaz sacdan pres ve ardından kaynakla birleştirme yöntemi kullanılarak yapılmaktadır. Bu yöntemde kalıp maliyetleri çok yüksektir; ancak milyonlara varan üretim adetleri için ekonomik olmaktadır. Çift eğimli çark üretiminde çoğunlukla kum kalıplama ile yapılan döküm tekniği uygulanmaktadır. Kum kalıplama tekniğinde çarkın iç şeklini vermek için MAÇA kullanılmaktadır. Tasarım sonucu elde edilen kanadın şekline veya dökümcünün imkanlarına göre maça yapımında birkaç yöntem kullanılmaktadır. 1. Çok parçalı çark maçaları: Bunun için her kanat aralığını elde etmek için ayrı bir maça yapılmakta ve sonra bu parçalar yapıştırılarak tek bir maça elde edilmektedir. Bu yöntemde maçanın yapılabilmesi için kanat geometrisini sınırlayan önemli bir engel yoktur. Her türlü maça malzemesi kullanılabilir. Tasarımcının çizdiği kanadı resme uygun olarak şekillendirmek olanağı vardır. Ne var ki bu yöntem büyük bir uğraş ve zaman gerektirir. Maliyeti yüksektir. 2. Tek parçalı çark maçaları: Çift eğimli çark üretiminde en çok kullanılan yöntemdir. Şekil 1. Tek parçalı çark maçasının yapım aşamaları. Şekil 1, bu yöntemle çark maçası yapım aşamalarını göstermektedir. A. Maça sandığını oluşturan parçalar şekildeki gibi birleştirilir. B. Maça sandığının içi önceden hazırlanmış maça malzemesi (reçine veya bezir yağı ile kum karışımı) ile doldurulur ve sıkıştırılır. C. İçi dolu maça sandığı ters çevrilir. D. Maça sandığının kanatları tutan alt parçası yukarı çekilir - kanatları tutan tırnaklar ortaya çıkar. E. Kanatlar bu kulaklardan tutularak kumun içinden teker teker çekilerek çıkartılır. F. Maçanın üzerine taban şekline uygun olarak önceden hazırlanmış "yatak" yerleştirilir. G. Maça tekrar ters çevrilerek normal konumuna getirilir, üst kapak kaldırılır. Gerekiyorsa sertleşmesi için fırına konur ve fırınlanır. Görülebileceği gibi, bu yöntemde kanat boşlukları çark maça sandığı içerisinden kanatların çekilerek çıkartılması ile oluşur ve maça tek parça halinde elde edilir. Uygulamada çoğunlukla bezir yağı ile yapılan ve ancak fırınlandıktan sonra katılaşan maça malzemesi kullanılmaktadır. Bezir yağlı maça kullanılmasının temel nedeni kanatlar çıkarıldığı sırada maça malzemesinin esnek hatta yumuşak olmasıdır. Bu yüzden geometrisi tam uygun olmasa bile kanatlar biraz oynatılarak kumun içerisinden çı karılabi I mektedi r. Maça malzemesinin esnek oluşu ve kanatlar çekilirken meydana gelen deformasyonlar yüzünden kanat boşluğunun formu modelin formundan az veya çok uzaklaşmaktadır. Bu tip maçalar fırınlanarak sertleştirilmektedir. Fırınlanma sürecine kadar maçanın formu genellikle bozulmakta ve tasarlanan form tam olarak gerçekleşmemektedir. Döküme Uygun Kanat Formu Tek parçalı çark maçasının ve bundan elde edilecek döküm çarkın, modele ve tasarıma uygun olması gerekir. Bu, ancak maçanın sandıktan çıkarılmadan önce deforme olmayacak kadar katılaşmış olması halinde mümkündür. Şekil 2. A Helisel hareketle , B Dönel hareketle çekilen kanatformları. Şekil 2- A' da helisel hareketle, Şekil 2-B' de ise dönel hareketle çekilen kanatformlarının genelformları görülebilir. TESİSATDERGİSİ .. SAYI 74ŞUBAT 2002
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=