1. Giriş Toprak altı basınçlı şehir içme suyu dağıtım şebekesinde kullanılabilecek boru alternatifleri arasında duktil borular ve polietilen plastik borular vardır. Şehir içme suyu dağıtım şebekesinde kullanılabilecek borularda aran ı lan özelli kleri aşağıd aki gibi sıralamak mümkündür: • Yüksek mukavemet değeri • Yüksek aşınma dayanımı • Korozyona dayanıklıdır. • Uzun ömür • Sızdırmazlık • Gaz ve sıvı geçirgenliği • Hijyen • Sıcağa dayanıklıdır. • Yanmazlık • İyi ses yalıtımı • Küçük uzama katsayısı değeri 2. Duktil Borular Duktil borular sfero döküm tekniği ile üretilmiş pik borulardır. Bu borular normal döküm pik borulara göre, yüksek mukavemet ve esneklik değerleri ile fark ederler. Bu nedenle de 40 bar'a kadar basınçlı sıvı taşınmasına uygundur. Borular ve fittings çeşitli tip birleştirmelerle kullanılabilir. Esas birl eştirme biçimleri elostonıer contalı soketli (muflu) birleştirme ve flanşlı birleştirnıeleridir. DiN 2614'e yapılan eklemelerde, duktil demir boruların 1O m/s'nin üzerindeki akışlarda, kavitasyon olmaması halinde aşınma dayanımına sahip olduğu tarif edilmektedir. Çimento iç kaplama sayesinde, laboratuvar deneyleriyle de ispatlanan bir şekilde duktil demir borular eğimli hatlarda 20 nı/s hızlara dayanabilmektedir. Fonksiyon güvenilirliği ve ekonomiklik, boru hattı projelerinde en önemli seçim kriterleridir. Tarihi şehir merkezlerinde karşılaşılan özel şartlarda, ağır trafik yükü altında ya ela özel koşulların etkin olduğu projelerde, duktil döküm borular öne çıkmaktadı r. Bunda duktil demir malzemenin mekanik özellikleri ile soketli bağlantıların yüksek iç ve dış bası n ç l arda da yüksek s ızdırmaz lı k özel liği önemli olmaktad ı r. Duktil bo rul a rın büyük kullanım alanına sahip olmasının önemli nedenlerinden biri sahip olduğu yüksek güvenilirliktir. Duktil borular, toprak ve trafik yükünden oluşan büyük zorlanmaları taşıyabilir. 0,8m ile 6 m derinliğe gömülü duktil borular için, baraj şartla rında bile statik deneyler zorunlu olmamaktadır. Bağlayıcı özelliği olmayan kumlu veya çakıllı toprağa, 0,3 ve 30 m derinliklerde yatırılmış olan ve çevresi %75 ile %95 yoğunlukla rınd a kum ile desteklenmiş olan duktil boruların, onlarca yıldır sorunsuz olarak kulla n ıldığı projeler vardır. Killi çimento iç kaplamalı ve dıştan epoksi korumalı cluktil borular, yüksek yoğunluklu sülfürik asit etkilerine karşı bile yüksek bir mukavemete sahiptir. Alman Köy Su İşleri Birliği LAWA'nın maliyet hesapları şartnamesinde, duktil demir boruların ömrü olarak 50 - 80 yıl tarif edilmiştir - ki bunun 100 yıla çıktığı projeler de mevcuttur. Boru hatlarının ilk yatırını maliyeti hesabı, ana olarak aşağıdaki alt başlıklara toplanabilir: • Boru imalatve montaj masrafları(% 70-75) • Teknik ekipman masrafları (% 15 - 20) • Mühendislik ve ekstra masraflar(% 10-1 5) Genel olarak inşa alanındaki hafriyat, örtme, nıesnetleme ve yalıtım toplam ilk yatırım maliyetinde% 85 - 94 arasında bir paya sahiptir. Boru malzemesi; taşıma ve montaj işlemi ise sadece% 615 arası bir maliyet payına sahiptir. Hat derinliği arttıkça, hafriyat, montaj ve gömme işlemlerinin maliyeti de aynı oranda a rtm aktadır. Bütün bunların ışığında, boru ve bağlantı parçalarının maliyetindeki %1O'luk değişimin, toplam projeye maksimum %1 - 1,5 şeklinde bir etkisi olduğu ortaya çıkmaktadı r. Buna karşın, montaj işleminin hızlanması ve daha verimli hale gelmesinin ise, yatırım maliyetine etkisi oldukça yüksek bir oranda gerçekleşmektedir. 3. Duktil ve Polietilen Boru Karşılaştırma Tablosu Bina dışı yeraltı temiz su tesisatında kullanılabilecek iki alternatif boru cinsi olan duktil borularla polietilen borula rın birbirleriyle karşılaştırması amacıyla bir tablo hazırla nmıştır. Bu tabloda farklı özellikler açısından her iki malzemenin performansları karşılaştırılmıştır. Duktil Borular ve Polietilen Boruların Karşılaştırılması Kriter Oifüzyon Duktil Borular Polietilen Borular -----+-Duktil demir döküm borularda, gazların difüzyon yolu lçyapısında bulunan hacimsel boşluk nedeniyle tüm ile boru içinde taşınan akışkana karışması mümkün PE esaslı boruların, hidrokarbon sıvı ve gazları diffuze değildir. Bu nedenle, toprak altında oluşumu oldukça etmesi çok hızlı gerçekleşir. Esas tehlike ise, boru hızlı olan metan (CH4 ) gazının içme suyuna karışarak cidarı tarafından emilen bu maddelerin, boruların iç su kalitesini bozması mümkün değildir. Ayrıca da kısmına geçmesi, yani difüzyondur. özellikle taşıma ve akaryakıt veya gaz hatlarının yakınından geçen temiz montaj sırasında dış kaplamaları zarar gören PE su hatlarında duktil demir döküm boruların kullanılması borularda son derece hızlı bir şekilde gerçekleşen sorunsuz bir işletmeyi garanti eder. difüzyon, PE-MD ve PE-LD malzemelerde çok kısa sürede taşınan akışkanın kalitesinin yitirilmesine neden olur. Günümüzde alüminyum bariyerli, koruma kılıflı PE borularla difüzyonun önüne geçilebilmekte, ancak bu kez de ilk yatırım maliyetleri önemli ölçüde yükselmektedir. TESiSATDERGiSi 1D SAYl67TEMMUZ2001
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=