MAYIS 2001 VERİLERİNE GÖRE EKONOMİK RAPOR Economica/ Report in May, 2001 Bıı rapor Tıırkislı Bank A. Ş. 'niıı Ekonomik Araştırmalar Birimi tarafından her ay yayınlanan "EKONOMİK RAPOR" isimli bültenin Mayıs 2001 tarihli sayısındaıı yararlaııılarak lıazırlanmışııı: BÜTÇE VE KAMU FİNANSMAN! GelirArtışları Yetersiz Kalabilir • Yılın ilk üç ayında sadece 90 tril. TL açık veren bütçede faiz elışı bütçe fazlası da 4.7 ktrl. TL'ye yükseldi. Ancak vergi gelirleri gelişmelerine baktığımızda Ocak-Marttaki artışın yetersiz kaldığını görüyoruz. Özellikle beyana dayalı vergilerde tahakkuk/tahsilat oranlarında ciddi düşüş var. Bu durumda yaşanan krizlerin etkisi büyük • Geçen senenin ilk 3 ayında toplam vergi gelirlerinin %25'i tahsil edilmişken, bu sene hedeflenen vergi gelirlerinin %22'si tahsil edilebildi. Ki tahsil edilenler içerisinde KDV, gümrük vergileri gibi ilerleyen aylarda tahakkuk miktarları daazalacak kalemlerin payı oldukça yüksek. • Gelirleri kurtaran en önemli kalem 1.4 ktrl.lik GSM lisansdevri oldu. Ancak, 2001 bütçesinde 3.6 ktrl. olarak öngörülen özelliştirme gelişlerinin 1 ktrl. TL olarak revize edildiğini hatırlatalım. • Harcamaların %6.4 oranında daralmış olması iyi bir gelişme. Ancak bu daralmanın borç faizi harcamalarından kaynaklandığını ve senenin ilerleyen aylarında yüksek faizli ve kısa vadeli borçlanmalar nedeniyle faiz ödemelerinin hedeflenen 16.6 ktrl. TL'nin oldukça üzerinde gerçekleşeceğini söyleyebiliriz. ÖDEMELER DENGESİ VE DIŞ TİCARET İthalat Mart'ta Bıçak Gibi Kesildi • 2001 Ocak'ta bavul ticareti hariç ihracat $2,1 milyar, ithalat $3,9 milyar oldu. Önceki yılın aynıayı ile kıyaslandığında ihracat %2.2, ithalat ise %23 arttı. 2000 yılı Ocak ayında ·ı .1 milyar $ olan dış ticaret açığı %63 artarak bu yılın ilk ayında 1.8 milyar $'a yükseldi. 2001 Ocak'ta ihracatın ithalatı karşılama oranı ise %-54.6' ya düştü. (Geçen yıl aynı dönem %65.7 idi.) • 2001 Ocak'ta Türkiye'ye 52 milyon $'Iık sermaye girişi yaşandı. 2000 Ocak'ta 652 milyon $'Iık çıkış olmuştu. • DİE verilerine göre ihracatın $1,2 milyarı AB ülkelerine yapıldı. Ocak'taki AB'ye ihracat%3.2 arttı. İthalatın ise 1,8 milyar $'Iık kısmı AB ülkelerinden yapıldı. AB'den yapılan ithalat geçen sene aynı aya göre %22 artış gösterdi. • %60 devalüasyon Mart ayı ihracatına şimdilik yansımadı. TİM'e göre Mart'ta ihracat geçen yıla göre %8.3 azaldı. • ilk üç aylık dönemde ise ihracat geçen yıl aynı döneme göre %6.2 artış gösterdi. Sektör bazında ise en çok düşüş %16.5 ile madencilikte yaşandı. • Önümüzdeki aylarda hem ihracat heın de turizm gelirlerinde artış bekleniyor. Turizmde bu sene OECD ülkelerinden gelen turist sayısında %40' a yakın artış öngörülüyor. • Diğer bir gelişme ithalatta. İthalden alınan KDV rakamlarına baktığımızda Mart'ta bu rakamın geçen seneye göre %40 oranında bir düşüşle 300 milyon $ olduğunu görüyoruz. İthalattan alınan KDVnin oranının ortalama %1 2 civarında olduğundan hareketleMartithalatının 2.5 milyar $ civarında olması mümkün gözüküyor. Bu durum sadece cari dengeyi değil dış ticaret dengesini bile pozitife çevirebilir. ÜRETİM VE BÜYÜME Sanayi Üretimi DüşüşeGeçti • Bu sene Şubat'ta sanayi üretiminde krizin beklenen etkisi görüldü. Sanayi üretimi geçen yılın aynı ayına göre %5.3 azaldı. imalat sanayi %5 azalırken, madencilik %9.9 ve elektrik, gaz ve su da %5.2 azalış gösterdi. • 2001 iki aylık verilere göre ise geçen yıla göre toplam sanayi %0.9 artarken, madencilik %3. ·ı, iıııalat %1 arttı, elektrik, gaz ve su ise %0.8 azaldı. Ekonominin en önemli faktörleri arasında sayılan imalat sanayi üretiminin neredeyse bütün alt sektörlerinde düşüş oldu. • Kapasite kullanımı Mart ayında %72.2'ye geriledi. İşyerlerinin Mart ayında tam kapasite ile çalışmama nedenlerinin başında %57.3 ile iç pazarda talep yetersizliği geliyor. Bunu %12.8 ile dış pazarda talep yetersizliği, %3.6 ile mali imkansızlık takip ediyor. • Seçilmiş sanayi ürünlerinde en fazla artış %51 ile çimentoda yaşanırken, en yüksekdüşüş%22 ile buzdolabında (dolayısıyla beyaz eşya sektöründe) oldu. EKONOMiK TEFE TUFE GSMH iTHALAT iHRACAT VERiLER ('I,:,) ('\\,) {%f (mıl\-on Si (mılyorı \) 1981 JS,5 JJ.9 <.8 8,9JJ -1,703 1982 26,S 21,9 '· ' 8,841 S,74f, 1983 29,7 31.4 ,. ı ?.H5 S,728 1984 H,S 48 7.1 10,757 7, IJ..I 1985 41,(, " u 11,3H 7,958 1986 ı: ı , 9 H,6 6,8 11,105 7,457 1987 36,6 38,9 ' · ' 14,158 10,190 1988 M,6 73,7 ı ., 14,3)5 l 1,662 1989 62,3 64.3 1.6 15,792 l 1,625 1990 48.6 6(1.4 <J,-1 __ııJ� _12,9� 1991 59.2 71.6 O.J 21.047 13,593 1992 6 1,4 66 '·' 22,871 14,715 199] 60,.3 71,1 ' 2<),428 15dH 199.f 1-19,(ı 125.5 ·6,J B,270 18,106 1995 65,6 '" 8 35,709 21.636 1996 84,9 79,8 7.9 4),62i 23.?25 1997 91,0 99. 1 • -18,585 U,.245 1998 5-1,J 69. 7 '·' 45,614 -ıs.� 1999 62,9 63,8 •fı,4 40,692 25.58,6 ıooo 32.7 39 6.1 SJ.899 ?7.165 DOLAR 1995 1996 1997 1998 1999 Ouk 40,393 62.503 1 Hı,000 130.605 ]]0,605 Şub.11 41,371 65.78() 228,SOO 152,848 352,848 M.ıırı 41,72(, 70,574 2-ı ı ,6)0 }71,675 371,675 Nis.:ın 42.268 H,235 248,420 388.)75 388,)75 t.h.yııı 42588 78,086 255.940 404.642 404,642 lhıir;ın 43.80) 81.281 264.880 419,H9 419,33') Temmul 44. 880 82,795 269,260 425.J'H 425,934 A�ustos 47,8H 85,802 270.020 442.)87 442.387 E · lul 48,88) 91.128 276,210 458,391 4S8,392 El,;im 50.985 95,315 285,080 47',319 477,31? K.ıısım 54,462 IOI.Jll 302,J(ıO 51),671 513,672 Ar;ılılı: 59.501 107,505 312,720 5-10,098 540,098 MARK 1995 1996 l'J'J7 1998 1999 Oc;ak 26.685 41,968 71, 128 119.990 1?2,505 Şul.ı;ııt 28, 185 44.851 72,018 126,080 198,142 M.ırl 30, 181 47,825 75,75') 1.39,100 196,667 Ninn J0.600 48,4)7 77, 718 138.140 210,4()8 M;ıyıs 30,708 50,478 82,094 143,540 216,3(,5 H.ııir.ııı ]1,661 53,383 86,68-1 146,600 221,438 ll'mmu.ı: u,s-ıo 56.362 86,631 151,420 233.021 Ağu51os 32.<>48 58. 072 92,208 155.920 2-10,2]5 Eylül 34.381 59,786 98,089 164,000 249,017 Elı:im 36, 1)6 6),165 105,0-1 172,580 257.570 ı,;,uını Ji,874 66.059 109,71 177.740 265,195 ı\r.ılılı: 41,SH 69,073 1 14,JO 187,140 277.1(,9 IMkQ 1993 1994 1995 1997 1998 Oe.ık ,,ı 201 "' 1,605 3,547 Şub.ıl " 150 191 t .61 2 2,973 Marı ,. 141 398 l ,<,13 J,266 Niun 78 '" "" 1,4:?7 4,089 Ma ıs 84 147 m 1,595 -1,122 Huir.ııo 108 1'8 m 1,857 -1,007 Temrnuı 101 m S19 1 ,953 4,122 Ağuslos 12' m "1 1,980 2,238 Eylül ı sı , .. m 2,593 2,266 Elı: i m 14' 2,19 4(,1 2,846 2,196 K.ısım l'JO �8� \<JJ lJ8'J 2.588 Ar.1lıl. ıw ;rı .ııııı i,451 2.:ıl� TESİSATDERGİSİ SAYI 65 MAYIS 2001 ımı • Türkiye geçtiğimiz y ı l %6.1 büyüdü. 3. çeyrekte %6.9 olan büyüme oranı son çeyrekte %7.6 olarak gerçekleşti. Kişi başına düşen milli gelir ise 2,986 $ oldu. Tarım %4.1, sanayi %5.6, ulaştırma %5.1, inşaat%1 1 .6 büyüdü. ENFLASYON Artış Beklenenden Az • Türkiye devalüasyonunun etkisini Mart'ta hissetti. TEFE %10.1 artarken, TÜFE ise %6.1 oranında artış gösterdi. Böylelik l e yıllık enflasyon TEFE'de %35.1 olurken, TÜFE'de %37.5 yükseldi. • Mart ayında TEFE'deki artış oranının % ı 0.I 'de kalmasında, endeks kapsamındaki mallara ayın son günlerinde yapılan zamların kısmen yansıması etkili oldu. Böylece TEFE'de yılın ilk üç ayındaki artış %15.6 oldu. Geçen yıl aynı dönem artış %13.5 idi. TEFE'nin beklentilerin altında bir rakama ulaşmasında tarım fiyatlarındaki art ı şın %6.6'da kalması da etkili oldu. Diğeraltsektörlerden madencilik %13, imalat sanayi %11, elektrik, gaz ve su %14.5 arttı. • TÜFE'deki göreceli düşük artışın en önemli nedeni iç talepteki durgunluk ve 2000'de TÜFE'nin TEPE'den daha hızlı artması. Artıştaki en önemli pay %6.9 ile gıdanın oldu. Ulaştırma %7.3 ve konut ise %6.2 arttı. • Enflasyon artışının ne kadar daha devam edeceği ekonomide "pass-through" olarak bilinen ve devaluasyon oranlarının enflasyonu etkileme yüzdesi olarak açıklanabilecek bir oranla ilintili. Türkiye oldukça dışa açık ve enflasyona alışık bir ülke olduğu için bu oran oldukça yüksek. Öte yandan bu sene bütçe 2000 557,882 572,057 588.060 (109,305 617,70(, 618.985 6JJ,JOO 65),448 666.6H 682,686 682,883 669,967 2000 279,735 28),976 287.290 283,931 294,225 301 ,513 299.2()() 299,121 301,374 29), 1 9) 302, 2<)(, 3H,.-161 1999 2.568 J.893 -1.511 s, 15,1 5,0(,9 4,950 5,805 5, IJ8 6,071 6,556 8, -159 lS,209 2001 679. 162 905,530 1 ,020, 560 2001 jJ9, 226 424.377 460,753 2000 16,715 15,946 15,920 19,206 16,206 14.405 1.3,71 l l.3,l08 I J,29j 1 3,Sl8 9,513 harcamaları azaltılacağı, monetizasyona gidilmeyeceği, maaş artışları sınırlanacağı göz önüne alınırsa pass-through oranının örneğin 94'ten daha düşük olacağını söyleyebiliriz. 94'te döviz kurları ortalamada %200 artarken, TEFE %1 50 artmıştı. Yani pass-through %75 idi. Bu sene bu oranın %60'larda kalınası gerekir. Eğer ortalama kur artışı %1 1 O gibi gerçekleşirse, TEFE' nin de %66'yı aşmayacağını söyleyebiliriz. (TÜFE tabii ki oldukça daha düşük, %55 civarında gerekleşecektir). FAİZLER • Haftalık ihale sistemine geçil2001 !0.421 8,M6 8,023 'J,-1J7j_ mesi ile bono faizlerinde göreceli bir gevşeme görüldü. 21 Mart'ta %190'lara varan bileşiklerle en yüksek noktasını gören faizler 25 Nisan itibarıyle %110'lara geriledi. Gevşemenin yurtdışı yardım miktarlarının sonıutlaşınası ile devam etmesi bekleniyor. [t:ı
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=