Güneel------------------ zararlı acımasız, bilinçsiz, kişi ve kitle çıkarlarını gösteren düzen sergilenmektedir. Dolayısıyla öncelikli temel ilkeler belirlenmeli, planlama mikro ve makro düzeyde yapılarak geçiş süreci içinde gelişim sağlanmalıdır. Tesisat sektörümüze bu yapılaşmada büyük görevler düşmektedir. Sağlıklı kentlerde, sağlıklı yapıları ve alt yapıyı oluşturan hizmetlerimiz, enerji, çevre etkinlikleri, sağlık, hijyen, yangın ve güvenlik kuralları, yaşanabilirlik ve kullanılabilirlik standartları ile mühendislik hizmetlerimiz Kopenhang kriterlerine en çabuk uyum sağlayacak ve öncelik yapacak sektör görünümündedir. Sektörde "Tasarım" Yapı teknolojisinde mekanik tesisat tasarımı; yapının HVAC, plumbing, sanitary, enerji ve çevre etkinlikleri, yangın, sağlık, hijyen ve benzeri zorunlu standartları ile bina otomasyonu, temiz oda, hastane tesisatı, medikal gazlar, mutfak, çamaşırhane, yüzme havuzu, bahçe sulama ve benzeri özel tesisat sistemlerinin tasarımcı teknik sorumluluğu altında ön proje, avan proje, uygulama, detay, keşif, metraj ve spektlerini hazırlama hizmetidir. Bu nedenle tasarım mühendisleri; sektörde; eğitim, imalat, satış, mümessillik, testkontrol ve işletme alanlarında çalışan tesisat mühendislerinden daha kapsamlı geniş bir alanda, konsept, sistem seçimi, proje, spekt ve şartname hazırlıklarında görev almakta, tasarım teknik sorumluluğunu yüklenmektedir. Bu yönleri ile tasarımcılar profesyonel deneyim ve üretimleri ile başarılı uzmanlardır. Bu anlamda tasarım mühendisleri yapının elde edilmesi süreci içinde teknik sorumlulukları çerçevesinde müşavirlik, denetim, kontrol ve danışmanlık hizmetleri ile proje yönetim, yapı denetim hizmetleri verebilirler. Taahhüt, satış, imalat ve benzeri ticari hizmetleri vermedikle-rinden tarafsız olmak, işveren menfaatlerini korumak, işveren adına yetkili karar vermek zorundadırlar. Tasarım mühendisleri tasarımda işveren talep ve isteklerini, teknik kurallara, standartlara, yasalara uymak kaydıyla en ekonomik, yaşanabilirlik ve kullanılabilirlik koşullarına göre çözmek zorundadır. Bu bakımdan işveren-iş yapan ilişkilerinde bağımsız teknik sorumluluk taşırlar. Ayrıca uygulayıcı, imalatcı, malzeme tedarik ve işletme hizmetlerinin uygulanmasında teknik onay görev yetkilerini yüklenirler. Tasarım, konsept ve sistem seçimlerinin kabul ve mühendislik hesaplarının, teknik kurallara uygun kağıt üzerine dökümü olup, bu üretime ülkemizde "proje" denilmektedir. Dolayısıyla teknik sorumluluk uhdesinde kaldığı sürece, tasarım prensipleri ve ilkeleri başkası tarafından değiştirilemez. Yükleniciler tarafından yapılan shop-drawingler (şantiye projeleri) tasarım analiz ve kriterleri yönünden tasarım projelerine uymak zorundadır. Bu anlamda tasarım mühendisliği beyin gücü ile üretim yapan, doğanın mevcut imkanlarını toplum yararına kullanan gerçek mühendisliktir. Bir tasarım yanıltıcı olamaz; yasal ve bürokratik koşulları giderme amaçlı üretilemez. İmar yasalarına, yapı standartlarına, yapı kodlarına aykırı yapılamaz. Bu amaçlı uzmanlar tarafından tetkik edilerek onaylanabilir. Onay mercileri tasarım müellifleri ile bir oranda ortak sorumluluk yüklenir. Tasarım hizmet bedelleri yapı maliyetinin o/o1,5 ila %2,5 mertebesinde olup, ihtisas kontrolluğu ile o/c,4 düzeyine ulaşabilir. Batı ülkelerinde bu değer o/c,6 ila %8 civarındadır. Hizmet kapsamına göre artıp, eksilebilir. Dolayısıyla yapı teknolojisinde tasarım mühendisliği en başta gelen sorumlu ve yetkili bir hizmettir. Ayrıca hizmette uzmanlık aranır. Yetki ve görevleri nedeniyle yapı üretiminde öncü ve saygın bir hizmettir. Ülkemizde tasarım hizmetleri işverenlerin projeye verdikleri önem ve geçerli yapı mevzuatı nedeniyle geri plana itilmiştir. Ayrıca tasarım hizmetlerinde müellif seçim ve tercihi doğru yapılmamakta hizmetin ucuzluğu birinci planda yer almaktadır. Türkiye'de geçimini sadece tasarım hizmeti ile sağlayan mühendislerin sayısı 300 adedi geçmemektedir. Mekanik tesisat hizmetlerinde bu sayı önemli yapılar için 30-40 adedi aşmamaktadır. Diğer taraftan mekanik tesisat tasarımcıları işverenleri nedeniyle (müteahhit, mimar veya benzeri) taşeron statüsündedir. İş almak için serbestrekabette o/o20'lerden başlayıp, o/c,50 mertebesine kadar ulaşan tenzilatla iş alırlar, bunun yanı sıra kendi aralarında da acımasız bir rekabet içindedirler. Hizmet akışı olamayan bir ortamda bu durum doğal olmakla beraber bilen bilmeyen kendi hizmet anlayışı ve TESİSAT DERGİSİ SAYI 57 � EYLÜL2000 Agenda görev tanımı nedeniyle yetersiz tasarımcılar, diploma yetkili mühendisler ülkemizde yapı projelerinin büyük bir kısmını yüklenmekte, topluma zararlı olmaktadırlar. Bu anlamda ilk akla gelen önlem her işte olduğu gibi hizmette "sorumluluk" ilkeleridir. Bunun göstergesi yapabilirlik güvencesidir. Bu güvence "Liability" sigorta şartlarıyla sağlanabilir. Ancak ülkemizde bu uygulama yoktur. Bu nedenle TTMD bünyesinde Tasarım Daimi Komisyonu üyelerinin bu güvenceyi müteselsil bir sorumluluk içinde TTMD logosu altında ve tüketiciye duyurması gereklidir. Aksi takdirde 595 sayılı kanun hükmünde kararname hükümleri fırsat bilinerek 601 nolu kanun hükmündeki kararname çerçevesinde meslek odaları yönetmeliklerine göre paralı "uzmanlık" belgesi verilmesinin gerçek ihtisas alanlarını zedelemesinin yanı sıra tüketiciyi yanıltıcı, toplum zararına bir uygulama olacaktır. Hizmet alanlarında başarılı üretimi, yeterli deneyimi kanıtlamış becerisi olmayan mühendisler uzman sayılamaz. Ayrıca ihtisas alanları farklı alanlarda bu tür yetkilerle denetim ve kontrol yapıla-maz. Özellikle tasarım kontrolu tasarım müşavirleri dışında, eğitim, uygulama, imalat ve benzeri uzmanlık alanlarının yetkili mühendisleri tarafından yapılmamalıdır. Ş( Sahnot ipy-ed rUaywgiunlga)m a P r o j e l e r i Yapı teknolojisinde; tasarım ekibi tarafından üretilen mimari, statik, mekanik tesisat, elektrik ve altyapı projeleri belirli aşamalar sonucu onanlı projeler olarak uygulamaya dönüşür. Bu projeler müelliflerin teknik sorumluluğu taşıyan uygulama projeleridir. Uygulama projeleri, işveren istekleri, veriler, ihtiyaç programı, varsa şartname, yönetmelik ve standartlara uygun, müşavir, danışman proje yönetim yetkililerinin müteselsilen sorumlu olduğu, mühendislik konsept, analiz ve kriterleri, hesap ve seçimlerine göre üretilmiş projelerdir. Hiç bir proje kağıt üzerinde imalat ve montajı için eksiksiz komple bir tasarım düzeyinde olamaz. Bu nedenle tasarım imalata yönelik tanım ve koşulların yanı sıra prensipleri, belirleyen teknik bir dökümandır. Bu nedenle şantiye projeleri olarak uygulamada Proje Müdürü'nün denetiminde yapının elde
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=