1. GİRİŞ İklim değişikliği ve iklim değişikliğinin önlenmesiyle ilgili uluslararası bilimsel ve teknik bilgilenme, örgütlenme ve yasal bir çerçeveye yönelik hazırlıklar ile hükümetlerarası görüşmeler ve anlaşmalar sürecinde, yaklaşık 20 yıllık bir dönemde önemli değişiklikler olmuştur (Türkeş, 1995a ve 1995b; Türkeş ve arkadaşları, 1999). Bu gelişmelerin önemlileri, Şekil 1 'cle verilmiştir. İklim değişikliğine neden olan sera gazı emisyonlarını (salımlarını) azaltmaya yönelik eylem stratejilerini ve yükümlülüklerini, İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi (bundan sonra, Sözleşme ya ela İDÇS) düzenlemektedir. Haziran 1992'cle Rio'da gerçekleştirilen Yerküre Zirvesi'ncle imzaya açılan ve Mart 1 994'te yürürlüğe giren İDÇS'ne, bugüne kadar yaklaşık 1 80 ülke ve Avrupa Topluluğu taraf olmuştur. Sözleşme'nin nihai amacı, "Atmosferdeki sera gazı birikimlerini, insanın iklim sistemi üzerindeki tehlikeli etkilerini önleyecek bir düzeyde durdurmaktır" (UNEP/ WMO, 1995). Sözleşme'cle, ülkelerin ortak fakat farklı sorumlulukları, ulusal ve bölgesel kalkınma öncelikleri, amaçları ve özel koşulları dikkate alınarak, tüm Taraflara insan kaynaklı sera gazı salımlarının azaltılması, iklim değişikliğinin önlenmesi ve etkilerinin azaltılması vb. alanlarda ortak yükümlülükler verilmiştir. İnsan kaynaklı sera gazı salımlarını 2000 yılına kadar 1 990 düzeyine çekme, gelişme yolundaki ülkelere (GYÜ'e) mali kaynak ve teknoloji aktarılması, onların özel gereksinimlerinin karşılanması, vb. temel konulardaki ana yükümlülükler ise, Ek 1 (OECD ve eski sosyalist Doğu Avrupa ülkeleri) ve Ek il (yalnız OECD ülkeleri) Taraflarına bırakılmıştır. Türkiye, Sözleşme'nin eklerinde gelişmiş ülkeler arasına alındığı için ve bu koşullar altında özellikle enerji ilişkili karbondioksit (CO2 ) salımlarını 2000 yılına kadar 1990 düzeyinde durdurma yükümlülüğünü yerine getiremeyeceği gerçeğiyle, Sözleşme'ye taraf olmamıştır. Yasal yükümlülük girişimleri ve yasal yükümlülük hedefleri ise, sırasıyla, İDÇS Taraflar Konferansı'nın (TK) 28 Mart-7 Nisan 1995 tarihleri arasında Berlin'cle yapılan 1. Toplantısı'nda kabul edilen Berlin Buyruğu'nda ve Aralık 1997'de kabul edilen Kyoto Protokolü'nde yer almaktadır. 3. Taraflar Konferansı (TK-3), Aralık 1997'de Japonya'nın Kyoto kentinde yapılmıştır. Dünyanın çok önem verdiği bu toplantıda, CO2 ve öteki sera gazlarının salımlarını 1990 düzeyinin altına ----------------------- Bilimsel ve teknik bilgilenme Eylem stratejileri Yasal Yasal yükümlülükleri ve yasal bir çerçeve için hazırlık yükümlülük yürütme etkinlikleri hedefleri Şekil 1. İklim değişikliği konulu uluslararası görüşmeler sürecindeki önemli dönüm noktaları ve gelişmeler. ___________ _ _ _____ TESİSATDERGİSİ SAYl52 � NİSAN 2000 indirmeyi amaçlayan bir protokolün ya ela başka bir yasal düzenlemenin kabul edilmesi beklenmekteydi. Konferans öncesinde, konuyla ilgili birkaç seçenek bulunmaktaydı. Bunlardan en köktenci olanı, Küçük Ada Devletleri Birliği'nin (AOSIS), "Ek I Taraflarının CO2 salımlarını 2005 yılına kadar 1990 düzeyine göre o/o 20 azaltmalarını" hedefleyen protokol önergesiydi. Avrupa Birliği (AB)'nin hedefi ise, "CO2 ve öteki sera gazı salımlarını 201 O yılına kadar 1990 düzeyinin o/o 15 altına indirmek" olarak açıklandı; bu azaltmanın "/4 7.5'i 2005 yılına kadar gerçekleştirilecekti. AB'nin bu hedefi, birçok ülke tarafından desteklenmesine karşın, Amerika Birleşik Devletleri (ABD), Japonya, Avustralya ve Kanada gibi bazı gelişmiş ülkelerin şiddetle karşı çıkması sonucunda gerçekleşmemiştir. Tüm eksikliklerine karşın, KP, İDÇS'nin nihai amacına ulaşma yolunda önemli bir uluslararası adımdır. KP, Ek 1 Tarafları için sayısal (niceliksel) olarak belirlenmiş sera gazı salım azaltma ve sınırlandırma hedeflerini düzenlemektedir. KP/Madde 3'e göre, gelişmiş Taraf ülkeler insan kaynaklı CO 2 eşdeğer sera gazı salımlarını 2008-2012 döneminde 1990 düzeylerinin toplam olarak en az o/o 5 altına indireceklerdir (UNEP/CCS, 1 998) (Tarafların sera gazı salımlarını sınırlandırma ve azaltma yükümlülüklerini düzenleyen Madde 3 için, Ek-1 'e bakınız). AB, hem birlik olarak hem de tek tek üye ülkeler açısından o/o 8'Iik bir azaltma yükümlülüğü almıştır. Bazı Taraflar, bu yükümlülük döneminde sera gazı salımlarını arttırma ayrıcalığı alırken (örneğin, Avustralya o/o 8, İ zlanda "/4 1 O ve Norveç o/o 1 düzeyinde arttırabilecekler), Yeni Zelanda, Rusya Federasyonu ve Ukrayna'nın sera gazı salımlarında 1990 düzeyleri ne göre herhangi bir değişiklik olmayacak. Protokol'de Amerika Birleşik Devletleri (ABD)'nin niceliksel olarak belirlenmiş salını azaltma yükümlülüğü o/o 7'dir.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=