Makale ASiLi BORU VE KANALLARIN SİSMİK KORUMASI 1" çapından büyük yakıt boruları, gaz boruları, tıbbi gaz boruları, basınçlı hava boruları; 11/4" çapından büyük mekanik tesisat dairelerindeki borular ve 21/2" çapından büyük diğer borular sismik olarak korunmalıdır. Sismik koruma amacıyla öncelikle boru ve kanalların cihazlara katı bağlanmaması gereklidir. Bu aynı zamanda titreşim izolasyonu bakımından da istenen bir husustur. Bu amaçla boru ve kanallar körük veya kompansatörler yardımı ile cihazlara bağlanır. Bu amaçla kullanılacak boru kompansatörleri Şekil l 'deki G tipi olarak verilen örnekte olduğu gibi, depreme dayanıklı olarak özel üretilmiş, çok iyi kalite o l malıdır. Böylece her iki parçanın bağımsız hareket edebilme imkanı yaratılır. Cihazlar ve borular (veya kanallar) yapıya ayrı ayrı sabitlenir. Borular ve kanalların sismik korumasında esas olan asıl ı boru ve kanallardı r. Yere ve galeriler içine mesnetlenmiş borular ve kanallar zaten sabit ve kayar mesnetlerle koruma altına alınmıştı r. Bunlarda ancak kullanılan mesnetin depreme dayanıklılığı söz konusudur ve buna uygun mesnet elemanları kullanılır. Deprem koruması esas olarak asılı boru ve kanallar için geçerlidir. Bu sistemler belirli aralıklarla 2 veya 4 yönde bağlanarak, hareketleri sınırl anır. Boru ve kanatlar tek tek asılı olabilir veya grup halinde trapez adı verilen bir askı elemanına (profile) sabit bağlanarak (kelepçelenerek) asılabilirler. Boru ve kanalların depreme karşı bağlanmal arında tek boru veya kanal tekil olarak bağlanır, grup boru veya kanallar ise trapezlerin bağlanması suretiyle bağlanır. Bağlama için ku llanılan iki ana tip eleman vardır. Çelik halatlar ve çubuk şeklindeki katı bağ elemanları. Bu iki tip şekil 2c ve 2d 'de görülmektedir. Bu elemanların hesabı ve seçimi firma kataloglarında yer almaktadır. Bunun üzerinde durulmayacaktır. Asılı Boru ve Kanallar İçin Sismik Koruma Genel Notları 1. İki veya daha fazla sayıda mesnetlenen düz boru/ kanal geçişleri yanal yönde en az iki yerde bağla nmayı gerektirir. 2. Her düz boru / kanal geçişi eksensel yönde en az bir adet bağlanmayı gerektirir. 3. Yanal veya eksenel bağlanma yatay düzlemle 45° ye kadar açı yapabilir. 4. Sismik bağlama çubuk şeklinde katı elemanlarla yapılabilir (ki bunlar hem basmaya hem çekmeye çalışabilirler) veya çelik halatlarla yapılabi lir (ki bunlar sadece çekmeye ça l ışır). Her iki bağlama yöntemi de boru veya kanal ın düşey yönde 100 mm içinde asılı olmasını şart koşar. 5. Katı bağlama ve halatla bağlama aynı yönde karışık olarak kullanılamaz. 6. Bağlama sistemi yapının depremde farklı çalışabilecek iki ayrı elemanına (örneğin duvar ve tavana) birlikte bağlanamaz. 7. Trapezlerin sismik bağlamasında her elemanın trapeze sıkı bir biçimde kelepçelenmiş veya vidalanmış olduğu ön görülür. Eğer ısıl genleşmeler için döner elemanlara oturan borular varsa, bunlar sadece sismik bağlama noktalarında trapeze kelepçelenirler, ancak bu kelepçeleme kayar olmalı, yani genleşme dolayısıyla borunun uzamasını engellememelidir. 8. Çoklu trapezler (aynı askı çubuklarını paylaşan) ayrı ayrı sismik bağlanmalıd ır. 9. Askıdaki boru ve kanal sisteminden cihazlara (veya esnek bağlantıya) inen düşey bölümler yanal veya eksenel yönde sismik bağlanabilir. Bu durumda cihazla bağlama noktası arasındaki mesafe maksimum sismik bağlama mesafesinin yarısını aşmamalıdır. 1 O. Bina dilatasyonlarını (veya sismik birleşme ara yüzeylerini) geçen herhangi bir boru veya kanal siseminde dilatasyon deplasman TESİSAT DERGİSİ SAYI 49 ---ı OCAK 2000 70 ~ Article aralığı nın iki misli hareketi alacak şekilde önlem alınmalı dı r. 11. Boru ve kanalları taşıyan askı sistemi, bunların ağırlığını taşıyacak şekilde hesaplanarak boyutland ırılır. Sismik olarak bu sistemlerden ilave bir özellik istenmez. Sismik koruma yukarıda anlatıldığı gibi ayrı bir sistemle gerçekleştiri li r. 12. Aynı zamanda sismik bağların iliştirileceği vidalı düşey askı çubukları sağlamlaştırılmayı gerektirebilir. Bu amaçla özel sağlamlaştırıcı elemanlar mevcuttur. Eğer askı çubuğu bir titreşim izolatörü ile yapıya bağlanıyorsa, titreşim izolatörü ile yapı arasındaki açıklık en fazla 1O mm olabilir. Titreşim izolatörü alt tarafında 6 mm açıklığı olan bir durdurucu ile donatılmış olmalıdır. Yani 6 mm üzerindeki titreşimlere izin vermemelidir. (Şekil 6) 13. Sismik bağların yapıya tutturulmasında özel elemanlar kullanılır ve bunlardan belirli bir dayanım istenir. Betona yapılacak ankraj veya çelik profillere bağlamada kullanılacak elemanlar kataloglarda tanımlanmıştır. A. Yatay Boruların Titreşim İzolasyonu ve Sismik Koruması Mekanik cihazdan sonra ana hattaki boruları taşıyan ilk üç boru askısı nın, yukarıda anlatıldığı gibi, ön sıkıştırılmış yaylı ve neopren sismik durduruculu özel tip askı elemanları olması gereklidir. Boruyu taşıyan diğer askı elemanlarının normal yayl ı tip olması yeterlidir. Döşemeye (zemine veya beton kanal içine) ınesnetlenen borularda özel sismik koruyuculu ayaklar kullanılmalıdır. Mesnete gelen yüklerde sismik yükler de dikkate al ı nmalıdır. a. Asılı kaynak veya lehimle bağlı çelik veya bakır borularda, yanal bağlama noktaları arasındaki maksimum mesafe: 0,25 g kuvvete kadar 15,2 nı 1 g kuvvete kadar 12,2 nı 2 g kuvvete kadar 6,1 m Eksenel bağlama noktaları arasındaki maksimum mesafe:
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=