Tesisat Dergisi 42. Sayı (Haziran 1999)

......:mm Article 1.GİRİŞ Boru hatlarında akış kontrolünde vanalar/ basınç regülatörleri, debi ölçümünde diyaframlar (orifisler) ile geometrik nedenlerle dirsek, ani genişleme / da ralma parçaları kullanılmaktadır. Bu elemanlar akış açısından birer aykırılık yüzeyleri olup, akışa sürekli olarak yaklaşık periyodik yapıda vorteksler üretirler. Bu vortekslerin yarattığı rahatsızlıkların boru sisteminin akustik, mekanik v.b. yapısı ile akuple olması sonucunda dikkat edilmesi gereken titreşim problemleri ortaya çıkabilmektediı·. Bu titreşimlerin varlığı söz konusu ise sistemde yapılan debi, hız ve basınç gibi hidrolik ölçmelerde hatalar olabilmekte, oluşan vorteksler yaklaşık periyodik yapıda olduklarından zorlanmış titreşimlere ve bunun sonucunda yorulma, çatlaklar ve sistem tahribatına kadar oluşan zararlar ortaya çıkabilmekte, sistemdeki enerji kayıpları artmakta ve ayrıca oluşan gürültülü ortam insanları rahatsız edebilmektedir. Ayrıca pompaların beslediği sistemler üzerinde görülen titreşimler yol açtığı arızalar nedeni ile maliyetleri arttırabilirken çeşitli sanayi kollarında üretimin kalitesini etkileyebilmektedir. Frekans ( Hz) 11 2 x n Z X 11 < il adlandırabileceğimiz davranış biçimi ortaya çıkabilmektedir. Sistem tasarımcıları bir rezonansa yol açmasa bile, ürün kalitesi açısından, çıkış flanşındaki basınç çalkantıları küçük olan pompaları tercih etmek yoluna gitmektedirler. Bu yöntemin ne kadar doğru olduğu tartışılabilir. Zira küçük genlikli bile olsa sistemi uyarıp rezonansa götürebilecek frekanstaki basınç çalkantıları aynı istenmeyen sonucu doğurabilmektedir. 2. RADYAL ÇARKLARDA BASINÇ ÇALKANTILARI Başta kağıt ve tekstil endüstrisi olmak üzere pompaların kullanıldığı sanayi kollarında, pompa çıkışındaki basınç çalkantılarının belirli sınırlar içerisinde tutulması gerekmektedir. Çıkıştaki basıncın üzerindeki çalkantı değeri, belirli sınırları aştığında, yapılan üretimin kalitesini olumsuz yönde etkilemektedir. Darbesiz olarak çalıştığı kabul edilebilen bir santrifüj pompa için istenen çalkantı sınır özellikleri aşağıdaki tabloda gösterilmiştir. SiNiR DEĞERLER ( Hangisi Büyükse ) � - of p\ +1'2 (%) 0,005 0,005 0,005 0,01 ( kPA) Türbülanslı akımın cidardan ayrılması ile buna bitişik olan akustik rezonatörün (boru, boşluk v.b.) zamana bağlı olan karşılıklı etkileşimi, pek çok mühendislik sisteminde rastlanan, akış tarafından yaratılan titreşimin özünü oluşturmaktadır. Yapılan testler sonucunda, pompalı sistemlerde oluşan titreşimin uyarıcısı olabilecek titreşimlerin kaynağı olarak dönel veya hacimsel pompalar görülmektedir. p • �\"-L-2 .�.l •• i ı : +µ n 2n z:n Hidrodinamikle ilgili mühendislik uygulamalarında karmaşık boru donanımları, çeşitli hacimler ve Tablo 1. Pompa için istenilen çıkıştaki çalkantı sınırları {1 / tanklar görülebilmektedir. Bütün sistem davranışının incelenmesinde sistemin rezonans şartlarına ve sistem içindeki akış dinamiğinin ayrıntısına çok az önem verilmektedir. Oysa sistemdeki çeşitli aykırılıkların oluşturduğu rahatsızlıkların, sistemin rezonans şartları ile birleşmesi halinde bu rahatsızlıklar amplifiye olmakta ve sistem içinde sanki "duran dalga" diye n z p Dönrne frekansı Kanat Sayısı Tepeden tepeye Basınç er�niıgi Ortalama Basım; Ç;kı� Flanşındaki toplam yük _ __ ______ _______ __ TESİSATDERGİSİ SAYl42 _ _ ____ ____ __ ____ _ r::.ııııı ... HAZİRAN '99 f 197 , � ) .... . .... �.:

RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=