Rapor tkonomik l!apor Economical Report Bu rapor Turkish Bank A. Ş. 'ııin Ekonomik Araştırmalar Birimi tarafından her ay yayınlanan "EKONOMİK RAPOR" isimli bülteninin Mayıs 1999 tarihli, Sayı: 5/99'dan yararlanılarak hazırlanmıştıı: Bütçe ve Kamu finansmanı Bütçedeki açılma parasal genişlemeyi de getirecek • Bütçe ile ilgili kaygılarımız maalesef gerçekleşmekte. Nisan rakamları da iyimser bir tablo ortaya koymuyor. Özellikle faiz dışı bütçe açığının artmakta olması endişe verici. (milyar TL) 98 Ocak-Nisan 99 Ocak-Nisan 99/98 Harcamalar 4,362,887 7,889,798 %81 Faiz Dı�ı Harcama 2,230,197 4,564,882 %105 !.Personel 1 ,097,929 2,008,785 %83 il.Diğer Cari 124,693 229,660 %84 i l i . Yatının 1 12,946 193,507 %71 iV.Transfer 3,027,319 5,467,846 %81 1 .Borç r-aizi 2,1 32,690 3,334,916 %56 2 . Diğerleri 894,629 2,1 32,930 %138 Gelirler 3,024,541 4,369,128 %44 1.Vergi Gelirleri 2,286,825 3,285,725 %44 il.Vergi Dışı Nor.Gel. 369, 1 24 356,086 -%4 il1.Özel Gel. + Fonlar 314,009 616,472 %96 iV.Katma Bütçe Gel. 54,583 "1 10,845 %103 Bütçe Dengesi -1,338,346 -3,530,670 %164 Faiz Dışı Denge 794,344 -195,754 -%125 • İlk 4 ayda geçen senenin aynı dönemine göre faiz-dışı harcamalardaki artış oranı %105. Her ne kadar bu sene birseçim ekonomisi uygulanmışsa da, yine de seçimlerin harcamalar üzerinde negatif bir etkisinin olduğundan söz edilebilir. Öte yandan gelirlerdeki artış oranı ise sadece %44. Vergi tahsilatı geçen yılki daralma ve ithalattaki düşüş nedeniyle ciddi miktarda düşmüş durumda. • Bu gelişmeler sonucunda faiz öncesi bütçe dengesi 1 998'in aynı döneminde 795 trilyon TL fazla verirken, bu yıl 195 trilyon TL açık vermekte. Toplam açık ise 3.5 katrilyon. Bu gidişle yıl sonu için 12-13 katrilyonluk tahminimiz iyimser bile kalabilir. •Geçen yıl bütçe açığı bir ölçüde devlet bankalarının desteğiyle azaltılmaya çalışılmıştı. Ancak, bu yıl bu imkan da ortadan kalktı. Eğer dış borç muslukları yeni hükümetle birlikte açılmaz ise parasal genişleme kaçınılmaz görünüyor. Ödemeler Dengesi ve Dış Ticaret Daralmaya rağmen dış borç stoğu artmaya devam ediyor • Dış ticarette daralma sürüyor. Şubat ayında ihracat geçen yılın aynı ayına göre %0.5'1ik düşüşle 2 milyar $ oldu. İthalat ise % 27.9'1uk düşüşle 2.8 milyar $ olarak gerçekleşti. Böylece dış ticaret açığı %59.7 küçülerek, 1.1 milyar $ oldu. İç talepteki daralmaya bağlı olarak ithalatla yaşanan hızlı düşüş trendi sonucunda yıllık bazda dış ticaret açığı 1 7.3 milyar dolarla son 3 yılın en düşük düzeyine geriledi. •Ocak-Şubat döneminde imalat sanayinin ihracatı %10.2, madencilik ve taş ocakçılığı %42.3, tarım ve ormancılıkta %2 ihracat düşüşü yaşandı. Balıkçılıkta ise %13.7, diğer ihracatta da %5.8 artış yaşandı. Tüketim malı ihracatı geçen yılın aynı dönemine göre %8.5 geriledi. Ara mallar ihracatında ise %1 4.5'1ik bir düşüş yaşandı. Sermaye malları ihracatında %25.1 'lik artış oldu. •Türkiye'nin dış borç stoku '98 sonu itibariyle 1 02.6 milyar $ olarak gerçekleşti. Bu borcun 75.4 milyar $ olan kısmını orta ve uzun, 27.2 m ilyar $'lık bölümünü ise kısa vadeli borçlar oluşturdu. • Dış borç stoğu geçen yıl %1 3 oranında 1 1 .6 milyar $ arttı. Hazinenin değerlendirmelerine göre dış borcun bu boyutlara ulaşmasının nedeni ise kur farkı, özel sektörün dış borçlarının büyümesi ve M€rkez Bankası nezdindeki· DTH hesaplarında görülen büyüme. •TC'nin dış borç stoğunun geçen yılki 1 1 .6 milyar $'!ık artıştan sonra GSMH'nın %50.2'si kadar bir orana ulaşarak uzun bir aradan sonra uluslararası değerlendirmelerde çok borçluluğun k_riterlerinden biri olan GSMH'nin yarısını aştığını söyleyebiliriz. Ozellikle kısa vadeli dış borçlar milli gelirin %1 3'ünü aşmakta, geri ödemelerin ihracat gelirlerinin yarısından fazlasını alıp götürdüğü görülmektedir. •'98 sonunda TC'nin dış borç stoğu 1 02 milyar $, GSMH'sı ise 204.6 milyar $ olmuştu. Geçen yıl dış borçstoğu milli gelirden daha yüksek arttığı için stoğun milli gelire oranında 3 puana yakın bir büyüme oldu. En çok büyüme kısa vadelilerde yaşandı. Kısa vadeli borçların stoktaki payı '98'de %26.5 oldu ve TC'nin uluslararası rezervlerine oranı %92.3'e yükseldi. Orta ve uzun vadeli borçların milli gelire oranı ise o/o 35.5'tan %36.9'a yükseldi. • Bavul ticareti dahil ihracatın azaldığı geçen yıl stoğun ihracat gelirlerine oranı %330'a yükseldi. Dış borçlarla ilgili bir başka önemli gösterge ele dış borç anapara ve faiz ödemelerinin ihracat gelirlerine oranı. TC 98'de 16 milyarla bavul ticareti dahil 31.1 milyar $ olan ihracat gelirlerinin %51 .3'ü kadar dış borç geri ödemesi yapmıştı. İhracattaki azalma, milli gelirdeki küçülme tahminleri ve dış borç geri ödemelerinin 17 milyar dolara ulaşacağına ilişkin tahminler kötüleşme eğilimini güçlendiriyor. • Bu bağlamda ise TC'yi 2000 yılında tarihin en ağır dış borç geri ödemesi bekliyor. Bu tutar 1 4.2 milyar doları ana para, 3.6 milyar doları faiz olmak üzere 1 7.8 milyar dolar tutmaktadır. Hazine'nin projeksiyonlarına göre 1999 ve 2004 yılları arasında 71.1 milyar dolar, 2005 ve izleyen yıllarda 25 milyar dolar geri ödeme yapacak. Üretim ve Büyüme İlk çeyrek GSMH'de %5'e yakın düşüş görülebilir • Mart ayındaki sanayi üretimi geçen yıla göre %7.6 oranında azaldı. '98'in Mart ayında bu oran %7.6'1ık bir artış göstermişti. • Mart'ta madencilik sektörünün üretimi %1 3, imalat sanayi sektörünün üretimi %8.4, elektrik gaz ve su sektörünün üretimi de %1 .4 azaldı. • İmalat sanayi alt sektörleri arasında en büyük düşüş %30.2 ile tekstilde yaşandı. Onu %27.6 ile kağıt ve basım takip etti. • Sanayi sektörünün üretimi '99'un ilk çeyrek ortalamasında da %6.6'1ık düşüş kaydetti. Madencilik %10.9, imalat sanayi %7.8 azalırken, elektrik, gaz ve su sektörü %1 .8 arttı. • Bu durumda ilk çeyrekte GSYİH büyümesinin negatif olma ihtimali güçlendi. '98'in 1. çeyreğinde GSYİH'nın artışı %8.8 idi. Sanayi üretiminin büyümesi ele %9.1 olarak gerçekleşmişti. Geçen yılki rakamlar bu kadar yüksek olunca daralma kaçınılmaz oldu. Bunun yanında Kurban Bayramı ve seçim belirsizliği de etkili oldu. • Sanayi üretimi '95 yılından beri ilk kez bir Mart ayında Şubat'a göre %10'un altına yükselebildi. Bunun sinyalleri de ithalatta yılın ilk iki ayında %59'1uk gerileme ile gelmişti. Bu daralmanın Haziran'a kadar sürmesi bekleniyor. ------ -- - - - - ------- TESİSAT DERGİSİ SAYI42 _ ___ _ ____ _ ____ _ _ 1--:;:ı HAZİRAN '99
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=