65 TESİSAT • Ekim / 2024 küçük boyutlu, bakır borulu-alüminyum kanatlı ısıtıcı, soğutuculu ve 3 devirli motorlu idiler. Bana boyutları daha küçük, bakır-alüminyum ısıtıcılı/ soğutuculu ve 3 devirli fan-coil yapma görevi hemen 1971 başında verilmişti. Kısa zamanda cihaz konstrüksiyonunu halletmiş ancak 3 devirli ve çift milli motor henüz Türkiye’de imal edilmediğinden tek devirli motorun trafo ile voltajını düşürerek ve orta devirde 35-40 dbA ses gürültüsünü elde edebilmek için mesaiden sonra sessiz bir ortamda anemometre ve ses ölçme cihazları ile ölçüm yaparak, cihaz serisini üretime sokmuştum. O sıralarda firmaların üst kademe yöneticileri arasında çok iyi bir diyalog vardı. Tokar firmasından rahmetli Salomon Akbükrek Bey’in fabrikamızı ziyaretini hatırlıyorum. Tokar yaptığı çok sayıdaki büyük tesislerde fan-coil kullandığı için İstanbul’daki fabrikasında fan-coil üretiyordu ve kendi ihtiyacı için yurt dışından getirttiği ihtiyaç fazlası 3 devirli motorları bize de satıyordu. Selnikel ihtiyacı olduğu soğutma ve kontrol cihazlarını Form’dan, Alarko tesisatlarında kullandığı kazanları Selnikel’den, Selnikel ise kazan brülörlerini Alarko ve Özköseoğlu’ndan alırdı. Aralarında ılımlı bir rekabet vardı. Sıcak hava cihazları: Duvar ve tavan tipi olarak imal edilirdi. Selnikel bu cihazların teknik bilgilerini Nickel’in sahip olduğu Münih’teki Geluna firmasından almıştı. DKP sac ve kanatlı borudan ısıtıcılı idiler, daha çok fabrikalar, spor salonları, depolar ve geniş mahallerin ısıtılmasında kullanılırdı. İsteğe bağlı olarak bakır- alüminyum ısıtıcılı olarak da yapılırdı. Fabrikalarda buharlı ve kızgın sulu ısıtıcılar genellikle uygulanırdı. Basit bir imalat olduğu için ve fazla mühendislik gerekmediği için piyasada çok taklit edilirdi. Selnikel’de 1960’lı yıllarda çalışmış ve ayrılmış kişilerin kurduğu şirketler daha uygun fiyatla teklif edebildikleri için bu cihazların satışı pek olmazdı, ancak komple bir tesis içinde yer alırlarsa satılabilirlerdi. Vantilatörler: Alçak basınçlı 100 mmSS (1000 Pa) basınca kadar imal edilen öne eğilimli çok kanatlı vantilatörler piyasada taklit edilen, verimleri % 50-65 olan ilk Selnikel versiyonları daha uygun fiyatla piyasada bulunabildiği için artık Selnikel tarafından satılamıyordu. Ancak orta ve yüksek basınçlı havalandırma ve endüstri vantilatörlerinin satış şansı vardı. Üzücü olan taraf mühendislerin bile değerlendirme yaparken, verimlilik ve daha küçük motorlu vantilatör seçimi yerine fiyat faktörünü ilk planda tutmaları idi. Selnikel ve büyük firmalar ancak piyasanın yapamadığı vantilatörleri alabiliyorlar ama bir müddet sonra patent uygulaması olmadığı için onlar da taklit ediliyorlardı. Soğutma Kuleleri: Genellikle Amerikan tipi aksiyal fanlı ahşap ızgaralı, redüktörlü, düz hava akımlı olarak imal edilirdi. Almanya’da ise kayış-kasnaklı radyal vantilatörlü, çapraz veya karşı akımlı, plastik dolgu maddeli olarak imal edilirdi. Nickel’in kendi soğutma kulesi imalatı yoktu. Ancak, Fransa’daki firması Air-Traitement soğutma kulesi imalatı yapıyordu. Ben, Nickel vasıtasıyla Fransızların soğutma kulesi teknik bilgilerini temin ettim. Üniversitede Fransızca dersi almış olduğum için, dokümanları tercüme ederek, gövde ve havuz detaylarını da kendi tasarımımız olmak üzere radyal vantilatörlü bir ürün serisini hazırladım. Tek handikapımız hava ve pulverize haldeki suyun madde ve termik değişiminin gerçekleştiği plastik dolgu malzemelerini ithal imkânsızlıklarından dolayı temin edememiş olmamızdı. Nickel’in önerisiyle galvaniz sactan kalıplarda presleyerek dolgu paketleri imal ettik ve laboratuvarda elde edilmiş karakteristik faktörleri, belli katsayılar uygulayarak kapasite seçiminde kullandık. Daha sonra 1990’lı, artık ithalatın serbest olduğu yıllarda ben plastik dolgu malzemelerinin ithal edilmesinin hem işçilik hem de malzeme ve kapasite garantisi yönünden daha rasyonel olduğunu söylediğimde, alışkanlıkların kolay terk edilemeyeceğini ve değişiklik yapmanın ne kadar zor olduğunu üzülerek tespit etmiştim. İlk kuleler DKP sacdan ve boyalı olarak yapılırken sonraki yıllarda komple galvaniz sac imalatına geçilmişti. Soğutma Grupları: Soğutma ve Klima tekniğinin menşei Amerika’dır. İlk klima tekniği uygulamaları W. Carrier tarafından 1900’lı yılların başlarında uygulanmıştır. Türkiye’ de 1950’li yıllarda henüz buzdolabı evlerde çok lüks iken Fridgedaire marka buzdolaplarının yaygın olmasından dolayı buzdolabına frijider, pencere tipi klima cihazlarına Air-Condition cihazı denirdi. Sadece Türkiye’de değil Almanya’da da 1950 ve 1960 yıllarının başlarında evlerde ve ofislerde klima sistemleri henüz lükstü. Almanya’da faaliyet gösteren firmalar genellikle Amerikan firmalarının Avrupa’daki imalatçı kuruluşları, temsilcileri ve satıcıları idi. Arşivimdeki 1965-70 yıllarında abonesi olduğum VDI’ nin HVAC sektör reklamlarına tekrar baktığımda büyük soğutma kapasiteli turbo santrifüj veya absorbsiyonlu su soğutma gruplarının markaları olarak Amerikan Trane, Carrier, Chrysler, Lennox, Westinghouse, İsviçreli Sulzer, Braun Boveri, Luwa ve Japon Hitachi isimlerini görüyorum. Türkiye’de de büyük kapasiteli soğutma gruplarında yukardaki markalar genelde kullanılmıştır. Daha küçük kapasiteli pistonlu kompresörlü sulu veya hava soğutmalı konderserli gruplarda yukarıdakilere ilaveten Alman, Fransız, İsveç, İtalyan BAŞARI ÖYKÜLERİ
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=