Tesisat Dergisi 337. Sayı (Ocak 2024)

42 TESİSAT • Ocak / 2024 Burada; P m : Motor çıkış gücü [W] V : Fan hacimsel debisi [m3/s] d p : Fan statik basıncı [Pa] U: Motor gerilimi [Volt] I: Motor akımı [Amper] Cos φ : Motor güç katsayısı M d : Döndürme momenti [N.m] ω : Açısal hız [rad/s] F: Tahrik kuvveti [N] L: Kuvvet kolu mesafesi [m] n: Devir sayısı [d/d] Yine fan motor tipleri; gölge kutuplu, kapasitör destekli ayrık tek fazlı (PSC), yıldız veya üçgen bağlı üç faz, fırçasız DC (Elektronik sürücülü, EC) fan olarak sınıflandırılmak- tadır. Fan verimleri tipe ve güce bağlı olarak değişebilir (Tablo 1). EC fanlar, elektrik enerjisini hava gücüne dönüştürmede %90’a varan verimlilikle çalışır ve bir AC fana göre %70 daha az enerji tüketir. Bahsettiğimiz verimlilik, AC motorlarda %20-70’e karşılık %90’a kadardır. Bu aynı zamanda ortalama %30 oranında yüksek bir enerji tasarrufu sağlar. İkincisi, EC motorlar hız kontrol elektroniği ile daha iyi performans ve kontrol edilebilirlik sağlar (Şekil 4). 3.7 Havalandırma Sistemi Tasarım Hataları Havalandırma sistemlerinde ortamların taze hava debileri ASHRAE 62.2 yönetmeliğine göre belirlenmelidir. ASHRAE 62.2, tipik konutlarda kabul edilebilir iç mekân hava kalite- sinin elde edilmesine yönelik yöntemler sağlayan ulusal bir standarttır. Amerikan Isıtma ve İklimlendirme Mühendisleri Derneği (ASHRAE) tarafından geliştirilmiş ve sürdürül- mektedir. Ticari binalarda iç ortamlara yerleştirilecek menfez ve difüzörlerin seçimi bu cihazların debilerine, atış ve düşme mesafelerine bağlı olarak mümkünse bir yazılım yardımıyla yapılmalıdır. MMO’nun Havalandırma Tesisatı kitabında menfez seçimleri ayrıntılı olarak açıklanmıştır [17]. Yine kanal sistemlerinin tasarımında ana ve tali kanallarda izin verilen hız sınırlarına uyulmalıdır. Fan ve kanal sistem etkileşimi yüksek verimli çalışma noktasında gerçekleşecek şekilde fan seçimi yapılmalıdır. Kanal sistemine debi, basınç ve sıcaklık ölçümleri için uygun sökülebilir kapaklar konulmalıdır. Yine kanal temizliği için kanal sistemine temizlik robotunun girişine imkân veren giriş kapakları konulmalıdır. Özellikle ne kadar iyi tasarlanırsa tasarlansın tüm hava- landırma sistemlerinde hesaplanan debi ve basınç kayıpları ile gerçekleşenler arasında farklılıklar oluşacaktır. Bu durumu tespit edebilmek için K sabiti yöntemini kullanın. Her hava sisteminin veya alt sistemin bir sistem sabiti vardır. Bu sabit, bir (Debi, Statik Basınç) noktasını bildiğiniz sürece hesapla- nabilir. Sistem sabitini hesaplamak için fan yasalarının bir varyasyonunu kullanırsınız. Sistem sabitini hesaplamak için: 1. Fan girişi ve çıkışına statik basınç ölçüm cihazı yer- leştirin. 2. Tüm menfez ve difüzör çıkışlarındaki hava debilerini balometre ile ölçerek projeye uygun olacak şekilde ayarlayın (Bakınız: Bölüm 14. Test-Ayar-Dengeleme İşlemleri, Hava- landırma Tesisatı kitabı [17]) Tablo 1. Tipik elektrik motorları için tam yük verimleri ve ısı kazançları [15] Fan motor gücü [W] Motor tipi Devir sayısı [d/d] Tam yük verimi [%] 40 Gölge kutuplu 1450 35 60 Gölge kutuplu 1450 35 90 Gölge kutuplu 1450 35 120 Gölge kutuplu 1450 35 190 Ayrık fazlı (tek faz) 1750 54 250 Ayrık fazlı (tek faz) 1750 56 370 Ayrık fazlı (tek faz) 1750 60 560 Üç fazlı 1750 72 750 Üç fazlı 1750 75 Şekil 4. Verimlilik sınıflarına ve mil gücüne bağlı olarak motor verimlerinin değişimi [16] MAKALE