Tesisat Dergisi 337. Sayı (Ocak 2024)

41 TESİSAT • Ocak / 2024 Fan imalatçısı tarafından, sabit devir sayısında farklı debi- ler için yapılan testler ile her bir fanın performans ve verim eğrileri oluşturulur. Her fanın optimum çalışma koşulları vardır. Fanlar optimum debiden düşük bir debide çalış- tırıldığında akış ayrılması (stall) olur ve salınımlı bir akış oluşur. Fan imalatçıları ürettikleri her fanın optimum çalışma koşullarını ve bu koşullardaki verimini belirlemelidir ve kolay anlaşılır bir şekilde yayınlamalıdır. Fan seçimi, optimum koşullar sağlanacak şekilde yapılmalıdır (Şekil 4) [14]. Fan imalatçıları, ürettikleri bütün fanların performans testlerini gerçekleştirdikten sonra, her bir fanın en yüksek verimde (%80 gibi) çalıştığı V ve ∆p değerlerini belirleyip, aşağıdaki gibi bir diyagramı veya benzeri başka bir veriyi hazırlamalıdır [14]. Fan verimi şu dört alt başlıkta incelenebilir; motor verimi, tahrik sistemi verimi, fan verimi ve toplam verim. Bu verim tanımları aşağıdaki gibi ifade edilebilir: Üretici katalogları genellikle, çeşitli çark boyutlarında ve hızlarda tatmin edici hizmet veren çeşitli pompaların seçimine imkân veren seçim kartlarını ihtiva ederler. Son seçim yalnızca sistem eğrisi, pompa performans eğrisi üzerine çizilerek ve mümkün olan her ihtimal denenmek suretiyle yapılabilir. Bir pompa sürekli çalışmadığından en yüksek noktası (pik) ile ortalama hizmet noktası arasında bir fark olması zorundadır. Şayet sistemin akış debisi düzensiz değişiyorsa pompa bunu en yüksek debide karşılayacak şekilde pompa seçimi gerekmektedir. Buna rağmen, birçok durumlarda pompa için yalnızca ortalama akış seviyesi gerekmektedir ve benzeri durumlarda pompanın çalışma noktası genellikle çok ekonomik olan ortalama debiye tamamen uyar. 3.6. Fan Seçim Hataları Fan motorlarının seçiminde de pompalara benzer hatalar yapılmaktadır. Özellikle fan tipinin seçilmesinde uygula- manın gerektirdiği şartlara uygunluk yerine fiyat ön plana çıkmakta, dolayısıyla bu cihazlar üretim amacına uygun olmadığında verimsiz çalışmakta, kısa sürede iş görmez hale gelmektedir. Özellikle endüstriyel toz tahliye ve talaş taşıma sistemlerinde tam radyal kanatlı fanlar yerine öne eğimli fan kanatları kullanıldığında tozlar kanat yuvalarını kısa zamanda doldurduğu için bu tür seçim hataları verimsiz çalışmaya neden olmaktadır. Fanlar çok yaygın kullanılan ve uzun süreli çalışan maki- nelerdir. İngiltere’de sanayide kullanılan enerjinin %40’nı elektrik motorları, bunun %22’sini ise fanlar tüketir [14]. Fanların verimli kullanılmasıyla önemli miktarda enerji tasar- rufu sağlanabilir. Fan eğrilerinden çalışma noktası için yine pompalarda olduğu gibi yüksek verimli bölgenin sağından seçim yapılmalıdır. Şekil 2. Farklı boyutlardaki pompa çarkları için sistem eğrisi ve çalışma noktalarının seçimi [13] Şekil 3. Fan performans ve sistem eğrileri, akış ayrılması ve tavsiye edilen çalışma bölgesi MAKALE