Tesisat Dergisi 337. Sayı (Ocak 2024)

37 TESİSAT • Ocak / 2024 ile ilgili bilgileri içeren belge olarak tanımlanabilecek enerji kimlik belgesini (EKB) düzenlemek için kullanılan ve Bakan- lık internet adresinden erişim sağlanan yazılım programı BEP-TR olarak isimlendirilmektedir [4]. BEP-TR, internet tabanlı ulusal hesaplama yazılımıdır. Girilen bilgiler Bakanlık kontrolünde olan merkezi veri tabanında depolanır. Böylece Türkiye’de binalar ile ilgili ayrıntılı bir takip sistemi ve veri tabanı oluşturulmaktadır [5]. Mekanik tesisat sektörünün çok geniş bir alana hitap etmesi, okullarda bu konularda yeterli alt yapı eğitiminin verilemeyişi, vb. nedenlerle yeni mühendislerin uzman pro- jecilerin yanında usta-çırak ilişkisi içerisinde 5-6 yıllık bir sürede belirli bir yeterliliğe ulaşmaları gerekmektedir. Bu süreçleri yaşamadan SMM belgesi alan mühendislerimiz projelerde oldukça önemli kabul ve seçim hataları yapabil- mektedir. Bu makalede mekanik tesisat sistemlerinde sıkça karşılaşılan tasarım, hesaplama ve seçim hataları üzerinde durulacaktır. 2. HESAPLAMA-SEÇİM HATALARININ NEDENLERİ 2.1. Makina Mühendisliği Eğitimindeki Problemler Ülkemizde Makine Mühendisliği Eğitimi 1944 yılında İstanbul Teknik Üniversitesinde kurulan Makine Fakültesi ile başlamış olup günümüzde bu bölüm günümüzde 115 üniversitede bulunmaktadır [6]. Makine mühendisliğinden metalurji, endüstri, imalat, otomotiv ve mekatronik mühendisliği gibi yeni mühendislik alanları doğmuştur. Geleneksel Makine Mühendisliği programlarında, Meka- nik, Konstrüksiyon ve imalat, Makine Teorisi ve Dinamiği, Enerji ve Termodinamik ana bilim dalları mevcuttu ve öğrenciler 3.cü sınıftan itibaren seçtikleri anabilim dalına uygun dersler almaktaydı. Ancak bu durum 2000’li yıllarda değişti. Anabilim dalları yerine seçmeli dersler getirildi. Öğrenciler kariyerlerinde ihtiyaç duyacakları dersler yerine kolayca geçebilecekleri dersleri seçer oldular. Örnek olarak bir üniversitemizde “Isıtma Sistemleri” dersi seçmeli zor dersler arasında bulunduğu için yıllarca dersi seçen öğrenci olmadı. Bu durumda mezun öğrenciler, imalat ağırlıklı dersler alıp mekanik tesisat sektöründe çalışmaya başladılar. Sonuçta piyasada temel bilgileri özümsemeden proje çizmeye çalışan mühendisler çoğaldı. 2.2. Kitap ve Yazılı Dokümanların Yetersizliği Ülkemizde mekanik tesisat sektörüne yönelik kitaplar daha çok odalar (MMO), dernekler (TTMD, MTMD, İZODER), vakıflar (ISKAV), odalar (SOSİAD), üniversiteler ve özel sektör firmaları (ISISAN vb.) tarafından hazırlan- duğu bir yapıdır. TTMD içinde Mekanik tesisat taahhüdü uygulaması yapan tüzel kişilikleri bir çatı altında toplamayı hedefleyen komisyon, dernek tüzüğünü hazırladı ve 12 Nisan 2007 tarihinde Geçici Yönetim Kurulunu belirledi, görev dağılımlarını yaparak çalışmalarına başladı [3]. 90’lı yıllarda kişisel bilgisayarların ülkemizde yaygınlaş- ması ile iklimlendirme-soğutma alanında hesaplama ve ürün seçim yazılımları da artmaya başladı. Birçok firma ürünlerini pdf formatında web sayfalarına koymakta, bu şekilde katalog ve broşür maliyetlerinden kurtulmaktadır. Özellikle 1993 yılından bu yana mekanik tesisat hesaplamalarında kullanıl- mak üzere MTH paket yazılımları hazırlayan Ant Mekanik firması bu konuda öncü olmuştur. Bu yazılım paketleri içinde ısı kaybı, ısı kazancı, psikrometrik program, K değeri hesabı, döşemeden ısıtma hesabı, radyatör ve fan-coil hesabı, hava kanal hesabı, proje hesabı mevcuttur. Yine 2011 yılında kurulan İklimsoft firması İklimlendirme-soğutma alanın da faaliyet gösteren firmalara yönelik web tabanlı ürün seçim ve tasarım yazılımları gerçekleştirmektedir. Bu firmanın geliştirdiği yazılımlar arasında Cold Room Calculator, Coo- ling Unit Selector, Coil Designer, Fan-Coil Selection, Fan Selector, FineHVAC, Heat Recuperator Selector, Roof Top Selector, Cooling Tower Selector, Chiller Selector yazılımları mevcuttur. Günümüzde mekanik tesisat hesapları yaygın olarak yazı- lım programları kullanılmak suretiyle yapılmaktadır. Ancak bu yazılım programlarında kullanılan hesaplama yöntemleri, veriler, kabuller, tablolar birbirinden farklı olduğundan aynı bina için birbirinden farklı sonuçlar elde edilebilmektedir. Ayrıca bu programlarda kullanılan verilerin günümüz şart- larına uygun olarak güncellememesi nedeniyle elde edilen sonuçların doğruluğunu tartışılmaktadır. Bu nedenle ASHRAE Standartlarına uygun, güncel bilgiler ışığında, ülkemizin iklimlendirme verileri dikkate alınarak yeni bir mekanik tesisat yazılım programının yapıl- ması gerekmektedir. Böyle bir programın yapılması halinde tasarım hataları en aza inecektir. Özellikle ısıtma/soğutma yük hesaplamalarında yeni yaklaşımlar, yapı elemanlarını kalınlıklarına bağlı olarak yapı- nın ısıl kapasitansını da dikkate alarak yükün iç mekanları gecikmeli olarak etkileyeceği esasına dayanmaktadır. Yine tercih edilen bir diğer yaklaşım, dış ortalama maksimal (yaz) ve minimal (kış) sıcaklıkları yerine derece-gün ve derece-saat yüklerini dikkate almaktır. Bina yük hesaplamalarında kul- lanılan bir diğer yöntem, seçilen bölgedeki geçmiş iklim davranışlarını referans alarak hesaplama yapan Bep-tr gibi hesaplama yazılımlarının kullanımıdır. Asgari olarak bina- nın enerji ihtiyacı ve enerji tüketim sınıflandırması, yalıtım özellikleri ve ısıtma ve/veya soğutma sistemlerinin verimi MAKALE