Tesisat Dergisi 332. Sayı (Ağustos 2023)

52 TESİSAT • Ağustos / 2023 durumuna bağlı olarak bu oranlar değişebilir. Aynı durum başka enerji verimliliği projeleri (senaryolar) için de geçerli olabilir. Örneğin simülasyon modelinde infiltrasyon 1,0 alındı ise ve bu değer gerçekte 3,0 veya daha fazla ise tasarruf hedefler sapabilir. Diğer yandan tasarruf hedeflerini etkileyen ve işletme sürecinde rastlanan yetersizliklere örnekler aşağıda verilmiştir. a) Otomasyon (BMS) sistemlerinin işletilmesi ve bakımı uzmanlık gerektirdiği için, bu sistemler işletmede bypass edilerek hvac sistemleri manual olarak çalıştırılabilmek- tedir. Bu gibi sebeplerle örneğin kazan, chiller suyu sıcaklıklarının optimize edilmesi, klima santrallerinde free cooling, gece soğutması gibi olanaklardan yeterince yararlanılamamaktadır. b) Sistemlerin ihtiyaç olmadığı zamanlarda kısılması veya kapatılması gibi enerji verimliliğini artıran BMS olanak- ları yeterince kullanılamamaktadır. c) Uzman işletme personeli sıkıntısı sebebiyle termodinamik olarak verimli ve yerinde üretim sistemi olan trijeneras- yon sistemleri işletilememektedir. d) Birçok enerji verimliliği projesi/önlemi (EVÖ) işletmede işlevsiz hale gelebilmektedir. Örneğin (yukarıda açıklan- dığı üzere) radyatör termsotatik vanalarının kışın üstten 22ºC’de limitlenmesi, aynı şekilde fan coil kontrol ter- mostatlarının kışın üstten 22ºC’ye, yazın alttan 24ºC’ye limitlenmesi simülasyonlardaki kabullerdendir. Benzer şekilde, primer hava santrallerinde üfleme sıcaklıkları mahal set sıcaklıklarına yakın tutulacağı varsayılır, ancak işletmede bu gibi hususlar genellikle bilinememektedir. e) İşletmede; klima santrallerinden çıkan hava acaba mahal- lere gerektiği gibi gidiyor mu, kanallarda kaçaklar var mı vb. hususlar ile mahallerdeki CO2 seviyelerinin zaman zaman ölçülerek, santral dönüşlerindeki CO2 seviyesi değerlendirilmesi gibi çalışmalar da genellikle yapılmıyor. f ) Free cooling, gece soğutması, veporatif soğutma gibi pasif olanaklardan genellikle yararlanılamamaktadır. g) İşletmede yeterli bütçe ayrılamaması ve kaliteli/yeterli servis hizmeti alınamaması da işletme kalitesini düşüren hususlardan bir tanesidir. h) Enerji etüt ve rölöve aşamasında iyi bir saha tespiti yapı- lamaması durumunda işletmenin geçmişine dair sağlıklı bilgi edinilemeyebilmektedir. İşler tamamlanıp işletmeye alındıktan sonra başka sebeplerle çıkan sorun ve arızalar da bile, işletmece/bina sahiplerince bu tadilatlar yapıldı diye bu arızalar meydana geldi diye şikayette bulunula- bilmektedir. 3. SONUÇ VE DEĞERLENDİRME 1) Toplam 250.000 m2 civarındaki 4-5 hastaneden veya benzeri binalardan oluşan mevcut bina paketlerinde ihale dosyası hazırlanması (rölöve projeleri, enerji etüt çalışmaları, simülasyon çalışmaları, senaryo fizibilteleri, uygulama pro- jeleri, şartname hazırlanması vb.) işleri 8-10 ay gibi sürelerle tamamlanmaya çalışılmaktadır. İşlerin böylesi kısa süreye sığdırılmaya çalışılması, yeterli uzman personel olamaması ve yukarıda açıklanan belirsizlikler nedeniyle hedeflenen tasarrufların sağlanamamasına ve işin düşmesine sebep olmaktadır. 2) Türkiye’de binalarda enerji verimliliği alanındaki iş ola- naklarının azlığı ve sürekli olmayışı gibi sebeplerle firmaların yüksek uzmanlık isteyen böylesi çalışmaları kısa sürelerde yapabilmesine olanak tanımamaktadır (kanaatimizce). Bu durum koordinasyon zorluklarına, iş kalitesinin düşmesine ve yukarıda açıklanan belirsizliklere sebep olmaktadır. Diğer yandan, elbette sorunlar olsa da yapılan bu çalışmaların mühendislere ve bu konuda çalışanlara deneyim kazandır- dığı açıktır. 3) Test Ayar Dengeleme (TAD) çalışmalarının sadece EVÖ senaryolarındaki sistemlerle sınırlı tutulmaması ve tüm bina için yapılması yararlı olacaktır. Bu bağlamda enerji etüt çalışmalarının TAD çalışmaları ile birleştirilerek tadilat öncesindeki durumun daha sağlıklı belirlenmesi, M&V öncesindeki TAD çalışmaları ile de yapılan iyileştirme çalış- malarını durumu ortaya konulabilir. 4) Bina işletme konusunun bina enerji verimliliği tadi- latları kapsamına alınması yararlı olur. Yine bu bağlamda merkezi bir işletme izleme birimi kurulması da yararlı olabilir. 5) Yukarıda örnekleri verilen belirsizliklerin fazla olması durumunda mevcut kamu binalarda enerji verimliliği çalış- malarının cephe ısı yalıtımı, güneş PV sistemleri (GES), güneş termal kollektörleri, ısı pompası sistemleri, kazan, chiller, pompa değişimleri, BMS ve ENYS ile sınırlı tutulması yararlı olabilir. Özel sektörde ise mevcut binaların enerji verimliliği tadilatlarına parasal kaynak sağlanamaması ve binaların çoklu mülkiyete sahip olması gibi sebeplerle bu alanda ilerleme sağlanmasımasını zorlaştırmaktadır. n MAKALE