Tesisat Dergisi 329. Sayı (Mayıs 2023)

64 TESİSAT • Mayıs / 2023 nın yanı sıra yeraltı tünellerinden sondaj kumu ve kayaların taşınmasında kullanılır (Şekil 4). Ürün Taşıma; UHMWPE borular, çimento gibi toz ve dökme malzemelerin basınçlı hava ile sevk dilmeleri, yanmış kömür artıkları, cam, kum ve gıda ürünlerinin sevkinde kullanılır. Tünel Kaçış Borusu; İnsanlar sürünerek hareket eder- ken, nispeten rahat hareket edebildikleri şekildeki vücut yüksekliği 800 mm'dir. Bu nedenle insanların sürünerek geçmeleri için hazırlanan kaçış geçişlerindeki yuvarlak boru çapları 800 mm'den az olmaz. İnsanların sürünerek geçme- leri için hazırlanan kaçış geçişlerindeki, tünel şantiyelerinde acil kurtarma ve kaçış borusu olarak 800 mm çapında ve 30 mm et kalınlığında UHMWPE den üretilen boru kullanı- labilir. UHMWPE kaçış borularının temel kullanım amacı, riskleri önlemektir. UHMWPE kaçış boruları, güçlü yer kabuğu hareketlerinden etkilenseler bile, çok güçlü darbe direncine sahip oldukları için bir miktar deforme olur fakat kırılmazlar. UHMWPE boruların darbe dayanım sınırını ölçmek neredeyse imkânsızdır. Bu nedenle, kaçış borusu olarak kullanılma maliyeti çok düşüktür. UHMWPE den yapılan tünel kaçış boruların doğası gereği sağlam, dayanıklıdır ve bozulmaz. Hafiftir, sökülmesi ve taşınması kolaydır, boru hattı iyi bir tokluğa sahiptir. Borunun kalitesi, yaygın olarak kullanılan borulara göre çok daha yüksektir. Son derece yüksek darbe direncine sahiptir ve dış etkilerle kırılamaz. Güçlü bir dış kuvvetten etkilendiğinde deforme olur, fakat büyük miktarda darbe enerjisini emer ve ardından orijinal şeklini hızla geri dönerek örneğin otoyol tüneli inşaatı kaçışları için acil kurtarma sağlar (Şekil 5). Kimya endüstrisi; Ultra yüksek moleküler ağırlıklı polie- tilen, doymuş bir moleküler yapıya, son derece yüksek kim- yasal stabiliteye sahiptir. Bu nedenle kimyasal kararlılığı son derece yüksektir ve korozyon ortamlarına, organik çözücülere dayanabilir. Çeşitli aşındırıcı ortamların (asit, alkali, tuz) ve organik çözücünün belirli sıcaklık ve yoğunlaşma aralığında erozyonuna karşı koyabilir. Acı tuz bulamacı ve tuz kimyasalının, ham tuzun taşın- yaygın olarak kullanılabilir. Madenlerde (cevher tozu, atık boşaltma boru hatları), kimya endüstrisinde, alüminyum endüstrisinde, atık bulamacında, kömür suyu bulamacında, enerji santralinde yaygın olarak kullanılmaktadır. Ayrıca malzemenin ultra yüksek moleküler ağırlıklı yapısı ve özel- likleri değiştirilerek, gaz ve petrol taşımacılığı gibi farklı endüstrilerde de, kullanılabilir Madencilik Endüstrisi; UHMWPE borular, cüruf, maden bulamacı, atıklar, tortular ve cevher konsantreleri için taşıma boru hatları olarak kullanılmaktadır. Kömür madenlerinde toz haline getirilmiş kömürün ve kömür hazır- lama tesisinin kömür - su bulamacının yüksek basınçla taşınmasında kullanılır. Tarama Endüstrisi; UHMWPE borular, nehir, göl, iskele ve limanların, barajların ve lagünlerin taranması sırasında çıkan çamur ve kumun taşınmasında kullanılır (Şekil 3). Termik santraller; Kömürle çalışan enerji santrallerinde, kömür külü bulamacının yakındaki çökeltme havuzlarına taşınması, kireçtaşı bulamacının baca gazlarından SO2 ve seyreltik hidroklorik asidin uzaklaştırılması için emici sprey kulelerine aktarılması ve kalsiyum sülfat yan ürününün taşınması için yapılan boru sistemlerinde kullanılır. Baca gazı kükürt giderme (FGD) sistemlerinde kullanılan kireçtaşı bulamacı baca gazı ile reaksiyona girerek SO2'yi uzaklaştırır. İşlemde, kireçtaşı bulamacı, bir kalsiyum sülfat bulamacına dönüştürülür. Atık ürünler daha sonra ileri arıtma için FGD püskürtme kulelerinin altından UHMWPE boru yoluyla pompalanır. İnşaat Endüstrisi; UHMWPE borular, karışık beton ve püskürtme beton harcının pompalı kamyonlarda taşınması- Şekil 3. Madencilik ve Tarama endüstrisi uygulamaları örnekleri Şekil 4. Termik santralleri ve inşaat uygulamaları Şekil 5. Ürün taşıma ve tünel kaçış uygulamaları MAKALE