Tesisat Dergisi 329. Sayı (Mayıs 2023)

62 TESİSAT • Mayıs / 2023 MAKALE Uygun maliyetli Pürüzsüz çalışma yüzeyi, düşük temel gereksinimi ve operasyondan sonra aşınmaya dayanıklı, korozyon direnci, donma direnci ve anti-kirlilik vb. performansı ile borunun pas önleyici gibi günlük bakım yapılmasına gerek yoktur. Donmaya karşı koruma, kireç çözme vb. ve bakımmaliyetin- den %95'ten fazla tasarruf edilebilir. Ultra yüksek moleküler ağırlıklı polietilen borunun fiyatı, düşük sürtünme katsayısı, geniş sirkülasyon kapasitesi, yüksek darbe dayanımı, koroz- yon direnci, aşınma direnci, hava direnci ve diğer birçok faktörle birleştiğinde geleneksel çelik borudan daha düşüktür. Performans-fiyat oranı diğer plastik boru ve çelik borulara göre çok daha yüksektir. Çevre dostu UHMWPE borunun imalatı, ana hammaddesi renksiz, kokusuz, toksik olmayan ve düşük karbonlu bir üretim yöntemidir. UHMWPE borular, müşteriler tarafından talep edilen katkı maddeleri olmadıkça, saf UHMWPE'den üreti- lir. UHMWPE boru üretim süreci, atık su, egzoz gazı ve atık kalıntısı deşarjı olmaksızın eşdeğer miktarda çelik borunun karbondioksit emisyonunun yalnızca %15'ini üretir. Yüksek hava ve yaşlanma direnci Ultra yüksek moleküler ağırlıklı polietilen boru, iyi hava direncine ve yaşlanma direncine sahiptir. Ultra yük- sek moleküler ağırlıklı polietilenin (UHMWPE) moleküler zincirindeki doymamış grupların çok az olması ve moleküler ağırlığın büyük olması nedeniyle, en az %70 uygun çalışma şartları sağlansa bile boru hattının ömrü en az 50 yıl olarak hesaplanmıştır. Esneklik UHMWPE borular, dış çapının minimum 30 katına kadar bükülebilir. Bu esneklik, borunun toprak hareketinin neden olduğu dalgalanma basınçlarını, titreşimi ve gerilimleri emmesini sağlar. Bu, boruları özellikle denizaltı boru hat- larında, maden çökmelerinde ve deprem eğilimli alanlarda kullanışlı hale getirir. Düşük sıcaklıkta güvenli kullanım Yapılan test ve denemelerde UHMWPE malzemele- rin – 269 derecede dâhi mekanik özelliklerini koruduğu gözlemlenmiştir. Günümüzde mutlak ‘0’ dereceye yakın sıcaklıklarda çalışabilen tek mühendislik plastiğidir. Aynı zamanda, ürün 269 °C ila 80 °C gibi geniş bir çalışma sıcaklık aralığına sahiptir. Süper gerilme mukavemeti ve basınç taşıma kabiliyeti; UHMWPE borunun gerilme mukavemeti PE100'ün iki katıdır ve çevresel stres çatlağına karşı direnci PE100'ün iki katından fazladır. Bu nedenle, ultra yüksek moleküler ağırlıklı polietilen boru hattının basınç taşıma kabiliyeti ve çevresel hasar direnci, genel polietilen borudan çok daha yüksektir. Tablo 3. UHWMPE boruların diğer borular ile kıyaslaması verilmektedir [4]. 4. UHMWPE BORULARIN KULLANIM YERLERI; UHMWPE boru, malzemenin moleküler yapısı nede- niyle sahip olduğu üstün özelliklerin avantajıyla, içme suyu kalitesindeki sıvılar, katı parçalar, madencilik metalürji, tekstil, kâğıt yapımı, gıda, mekanik ve diğer endüstrilerde Tablo 3. UHWMPE boruların diğer borular ile karşılaştırılması UHMWPE Boru Performansı Öğe Test Metodu Birim Uhmwpe Boru Hdpe Boru Çelik Boru Ortalama Moleküler Ağırlık ISO1628-3 104g/moi 300-1050 <50 - Yaklaşık Erime Sıcaklığı ISO11357,3 136 110 1410 Su Emme ISO62-1999 % <0.01 <0.01 - Termal genleşme katsayısı ISO11359-2 10-/ 1,5 1,2 0,17 Yoğunluk ISO1183-1-2004 g/cm 3 0.935-0.945 >0.940 7,80 (0.45Mpa) Deformasyon sıcaklığı ISO75 85 71 1230 Gerilme direnci ISO527 mpa >39 ≤25 550 Akma dayanımı ISO527 mpa ≤22 20 ≤245 Çekme Uzaması ISO527 % ≤250 ≤350 20 Darbeye Karşı Mukavemet ISO179 KJ/m 2 kırık yok >26 kırık yok Rockwell Sertliği ISO2039-2 R 40 33 45 (C) Sürtünme Katsayısı ISO8295 - 0.05-011 0.28 0,58 Aşınma İndeksi - - 1 10 7 Pürüzlülük - - yOK Hafif Çok Korozyon Direnci - - Harika İyi Kötü