Tesisat Dergisi 329. Sayı (Mayıs 2023)

58 TESİSAT • Mayıs / 2023 MAKALE Ortamın pH değeri 9 dan büyük olduğu durumlarda diğer malzemelerin yüzeyleri pürüzlenmesine karşın UHWMPE’nin yüzeyinde herhangi bir pürüzlenme gözükmemektedir. Bu özelliği nedeniyle birçok alanda uzun süreler boyunca güvenle kullanılabilmektedir. • Yüksek hava koşullarına dayanıklılık; UHMWPE' nin moleküler ağırlığı, doymuş moleküler yapı olarak 2 mil- yondan fazladır. Ultraviyole ışık altında güçlü yaşlan- mama kabiliyetine sahiptir ve çalışma sıcaklığı -70°'den düşük değilse mekanik özelliklerini aynen kormaktadır. • Diğer özellikler; UHWMPE yüksek gürültü sönümleme, anti-statik ve nötron sabitleme özelliğine sahiptir. Suyu emmez, kimyasal olarak inerttir, hafiftir, kolay işlenir, renklendirilebilir. UHMWPE, geri dönüştürülemez. Eğer ürün geri dönüştürülerek birçok kez kullanılmışsa aşınma ve darbe direnci büyük ölçüde etkilenebilir. UHMWPE’yi günümüzde yaygın olarak kullanılan HDPE’ den ayırabilmek için aşağıda belirtilen pratik yön- temler kullanılabilir. Yanık Testi; kibritle yakın ve dumanı koklayın. Mum gibi kokuyorsa, bu polietileni gösterir. UHMWPE, HDPE kadar kolay damlamaz. Fırın Testi; 300 derecelik bir fırında alüminyum bir kaba koyun. Normal HDPE çöker veya erir, ancak UHMW boyut veya şekil değiştirmez. Ancak, yerleşik gerilimler nedeniyle bükülebilir veya deforme olabilir. Testere Testi; Testere ile kesildiğinde, normal HDPE talaş verir, UHMW ise ip verir veya hiçbir şey vermez [1,3]. 3. UHWMPE BORULAR Ultra yüksek moleküler ağırlıklı polietilen (UHMWPE), moleküler ağırlığı 3 milyondan fazla olan sert, aşınmaya daya- nıklı bir termoplastiktir. UHMWPE' nin yüksek moleküler ağırlığı, erimeyeceği veya erimiş bir sıvı olarak akmayacağı anlamına gelmektedir. Bu nedenle işleme yöntemleri, toz metal teknolojisinden türetilmiştir. UHMWPE, geleneksel plastik işleme teknikle- riyle (enjeksiyonla kalıplama, şişirerek kalıplama veya ısıyla şekillendirme) dönüştürülemez ve kalıplanamaz. Ancak sıkış- tırma kalıplama yöntemi ile herhangi bir ürüne dönüştürü- lebildiği için, UHMWPE boru üretmek te oldukça zordur. Bu yüzden özel tasarlanmış bir plastik ekstrüder ile sürekli ekstrüzyon yöntemi şeklinde yapılan boru üretim hızı, diğer plastiklere göre oldukça düşüktür. UHMWPE boru, yaklaşık 200 - 300 kg/gün olarak işlenebilir (Bu değerler boru boyu- tuna ve ekstrüzyon makinesi kapasitesine göre değişebilir). Şekil 2’de UHWMPE borular verilmektedir. 3.1. UHWMPE Boruların Üretim Yöntemi UHWMPE’nin üretimi konusunda da bilgi verilmesi uygun olacaktır. 3.2. UHWMPE Boruların Özellikleri Ultra yüksek moleküler ağırlıklı polietilen boru, çok yük- sek aşınma direnci, yüksek korozyon direnci, darbe emiciliği, iç basınca karşı mükemmel direnç, çevresel stres çatlamasına karşı direnç, kendinden yağlama, yapışma önleyici, düşük sıcaklık direnci gibi özellikleri nedeniyle geleneksel HDPE boruya göre üstün performansa sahiptir. Mükemmel üstün özelliklere sahip yeni bir plastik boru türü olan ultra yüksek moleküler ağırlıklı polietilen boru (UHMWPE boru), her türlü sıvı, gaz, toz veya katı-sıvı karışımının taşınmasında kullanılabilir. Bu özellikleri kullanacak pazarlardan birkaçı madencilik, medikal ürünler, sulama ve alt yapı tesisleri, paketleme, gıda işleme ve otomotivdir. Aşınmaya dayanıklı UHMWPE boru, mevcut çelik boru- larla karşılaştırıldığında, Q235 çelik borunun 4 ila 7 katı ve aşınmaya dayanıklı çelik 16Mn'nin 2,7 katı, mükemmel aşınma direncine sahiptir. Bu özellik boru akış hızını ve iletim verimliliğini %20'den fazla artırır. UHMWPE boruların çalışma ömrü, aşınmaya dayanıklı çelik borulardan 3 kat daha fazladır. Tipik olarak üretilen UHWMPE boruların ölçüleri Tablo 2’de verilmektedir. 3.3. UHMWPE Borunun Avantajları; Üretimi diğer konvansiyonel PE borulara nazaran zor bir proses olan UHWMPE boruların sağladığı avantajlar aşağıda verilmektedir. Yüksek aşınma direnci UHMWPE, tüm mühendislik plastikleri arasında en iyi aşınma direncine sahiptir. Malzemenin ortalama moleküler ağırlığı ne kadar yüksekse, aşınma direnci o kadar fazladır. UHMWPE boruların aşınma direnci, P235 çelik boru- nun 4 ila 7 katı, HDPE 100 borunun 10 katıdır. Bu da UHMWPE boruların çoğu çalışma koşulunda daha uzun Şekil 2. UHWMPE’den üretilmiş borular