Tesisat Dergisi 321. Sayı (Eylül 2022)

57 TESİSAT • Eylül / 2022 TEKNİK geçen hesaplama metotlarının farklı seviyelerde detayları bulunmaktadır. Bununla birlikte genel strateji, soğutma gruplarının kısmi yükte çalıştığı sürenin maksimize edil- mesidir. Günümüzde ileri seviyedeki kontrol sistemleri ve bir sistemde alt bileşenlerin de enerji tüketimini gösterebilen teknolojiler sayesinde farklı bileşenlerin (soğutma grubu, pompa, soğutma kulesi vb.) enerji tüketimlerinin bina otomasyon sistemine (BAS/BYS/BMS/Scada) aktarıl- ması sistem hakkında oldukça fazla içgörü sağlayan ve her geçen gün yaygınlaşan bir uygulamadır. Bina işletme- cileri ve otomasyon operatörleri için binada çalışan her cihazın enerji tüketimi ve çalışma bilgilerini otomasyon ekranında görebilmeleri ve buna göre kontrol döngüleri tasarlayabilmeleri oldukça ideal bir durum olacaktır. Bu gerçek zamanlı bildirim sistemin verimli çalışabilmesi adına önemli bir araçtır. Gerçek zamanlı görüntülemeye ek olarak enerji verimli tasarım ve işletimi garanti altına alacak en önemli konular- dan biri ise Delta-T'yi olabildiğince açık tutmaktır. Soğutma gruplarında en büyük faydayı sağlayan işletme stratejilerinden biri Delta-T'nin optimize edil- mesidir. Delta-T soğuk su besleme sıcaklığı ile soğuk su dönüş sıcaklığı arasındaki farktır. Yaygın olarak 'Düşük delta-T sendromu' diye adlandırılan durum, besleme suyu sıcaklığı ile dönüş suyu sıcaklığı arasındaki farkın tasarım yapılırken planlanandan daha düşük olması ile açıklana- bilir. Delta-T'nin yüksek olması önemlidir. Çünkü sabit bir debi değeri için Delta T değeri yüksek olan sistemin ısı transferi daha yüksek seviyededir. Aynı miktardaki enerjiyi iki farklı binaya pompaladığımız varsayımında, delta-T'si yüksek olan bina daha çok soğutulur. Günümüzde Delta-T'yi kontrol eden, debi ve enerji kontrolü ve enerji izlemesi özelliklerine sahip HVAC ekip- manlarının kullanımı da yaygınlaşmaktadır. Diğer taraftan santrifüj pompa, fan ve kompresörlerde hızın; akış, basınç ve güç sarfiyatını nasıl etkilediğini ideal fan (affinite) kanunları tanımlar. Kapasiteyi azaltmak için hızın düşürülmesi durumunda aynı zamanda debi veya basıncın azaltılmasına oranla daha fazla maksimum enerji tasarrufu sağlanır. Buna göre, 100 HP’lik bir elektrik motorunun devir hızını %10 düşürdüğümüzde enerji tüketimi yaklaşık %27 oranında azalacaktır. Soğutma grubunda tüketilen enerji, kompresörün basma kabiliyeti olan lift’in (SCT-SST) düşmesi duru- munda azalmaktadır. Bu sebeple devir hızı değiştirile- rek oransal kontrol yapılması; AVM, hastane vb. gibi yıl boyunca soğutma ihtiyacı olan; soğutma yükünün dış ortam sıcaklığına göre azalması sonucunda kısmi yüklerde çalışan soğutma grubu sistemlerde en yüksek düzeyde enerji tasarrufunu sağlamaktadır. Frekans invertörü veya sürücüsü ile devir hızı kont- rolü, enerji tasarrufu haricinde aşağıdaki avantajları da sağlamaktadır; • Düşük motor kalkış akımı • Kalkış sırasında motordaki mekanik gerilimin azalması • Yüksek güç faktörü ve düşük kVA