Tesisat Dergisi 319. Sayı (Temmuz 2022)

62 TESİSAT • Temmuz / 2022 1. GIRIŞ B umakale, ısıtma ve havalandırma sistemlerine ısıtma ve soğutma enerjisi sağlamak için kul- lanılan hidrolik sistemlerin kavramsallaşması ve bu sistemlerin tasarımında kullanılmak içindir. Bu kurallar planlama mühendisleri, kurulumcuları veya işleticileri için ısıtma, havalandırma ve iklimlendirme sistemleri ya da değişik uygulamalar için hidrolik dağıtım sistemlerinin tasarımında gerekli temel ilkeleri sağlamak üzere tasarlanmıştır. Boruların, vanala- rın ve pompaların tasarımı için de kurallar verilmektedir. Açıklık sağlamak amacıyla, verilen devrelerin hepsinde güvenlik ve kontrol vanaları gösterilmemiştir. 2. TANIMLAMALAR Hidrolik dağıtım sistemi (Hydraulic distribution system) Üreteç (generator-kazan, chiller vb.) veya üreteç grup- ları ile ısı taşıyıcı olarak suyu veya benzeri bir maddeyi kul- lanan bireysel tüketiciler arasında ısı veya soğuk dağıtımı için kullanılan bağlantı sistemi. Hidrolik devre (Hydraulic circuit) Bir devre içerisinde aynı kütlesel akışa sahip olan akış yolu. Tekil kütlesel akışlar birbirine eklenerek birkaç devre bölümler halinde birbiri üstüne gelebilir. Üreteç devresi (Generator circuit) Isıtma ısısı veya soğutma enerjisi için bir üreteç ve belirli koşullarda bir akümülatör/ısıl depolama içeren ve içerisinde diğer devrelerden bağımsız bir su akımının bulunduğu hidrolik devre. Buna çoğu zaman “birincil (primer)” devre adı verilir. Kazan, soğutma grubu, ısı pompası, elektrikli ısıtıcı dev- releri buna örnek olarak verilebilir. Dağıtım devresi (Distribution circuit) Üretim ile transfer devresini veya fayda transferini bağlayan hidrolik devre. Buna çoğu zaman “sekondeer/ ikincil devre” adı verilir. MAKALE Mekanik Tesisatta Hidrolik Devreler ve Kontrol Prensipleri DR. İBRAHİM ÇAKMANUS Makine Mühendisi Olimpos Danışmanlık Enerji Ltd. Şti EREN ABİCE Makine Mühendisi Olimpos Danışmanlık Enerji Ltd. Şti FERİDE AÇIKGÖZ Endüstri Mühendisi Olimpos Danışmanlık Enerji Ltd. Şti Bir ısıtma, havalandırma ve soğutma sisteminin tüm yük aralığı içerisinde doğru bir çalışma göstermesini olanaklı kılmak üzere değişik durumların karşılanması gerekir. Isı üre- teçlerinin ve soğutma makinelerinin, mahal ısıtma yüzeylerinin, sirkülasyon pompalarının veya çalıştırıcı ve kontrol cihazları- nın hidrolik bağlantı ve ilişki sistemlerinden soyutlanması değil, aksine bu sistemlerin genel tasarım bünyesi içerisinde yer alması gerektiği yaklaşımı giderek daha fazla kabul görmektedir. Isı üreteçleri, ısıtıcılar, termostatik vanalar veya pompalar endüstriyel olarak üretilirler ve ilgili karakteristik veriler(data) tip testi sırasında ilgili standartlara göre belirlendiğinden, bu karakteristik verilerdeki belirsizlikler çok düşük olup, tasarımlar bu verilere güvenli biçimde dayandırılır. Bunun aksine herbir boru şebekesi, binanın koşullarını ve kullanıcının ihtiyaç- lıüarını karşılaması için tekil olarak tasarlanmalı ve hesap- lanmalıdır. Çoğu zaman genel olarak geçerli hidrolik ilkeler konusunda bilgi yetersizliği, dağıtım sistemlerinin bilinen tasarım kurallarının bulunmaması uygun olmayan hidrolik devrelerin seçilmesi ve ciddi şikayetlerin ortaya çıkması ile sonuçlanmaktadır. ÖZET 1. Bölüm