Tesisat Dergisi 316. Sayı (Nisan 2022)

76 TESİSAT • Nisan / 2022 10 milyon yıl sonu sınavı sonuçlarının bir yıllık sürede sınıf ortalama sıcaklıklarının düşürülmesinin öğrenmeyi artırdığını göstermiştir (Goodman ve arkadaşları, 2018). Son zamanlarda yayınlanan ve aşağıda anlatılan mahal soğutması kapsamındaki deney (Fan ve arkadaşları, 2019) bilişsel performansı korumak hedef olduğunda, termos- tatlar daha sıcak derecelerin geleneksel ve sübjektif olarak kabul edilebilir şeklinde değerlendirildiği sıcak ve nemli bölgelerde dahi 26°C’ın üzerine ayarlanmamalıdır. Eğer bu pratik ampirik kurallar uygulanırsa mahal ısıtmala- rında gelecekteki olası enerji verimliliği artışları sonucunda herhangi bir Jevons geri tepmesi yaşanmayacak ve giysi izolasyon değerlerinde herhangi bir aşağı trend görülme- yecektir. Termostat ayarlarını en uygun duruma getirmek için bu şekilde bir kriter olarak kullanmak herhangi bir ısıl rahatsızlık getirmeyecektir. Bu konuda Yamamoto ve arkadaşları, 2010, 1965 yılına kadar, ASHVE kılavuzunun (daha sonra yerini ASHRAE 55 standardı almıştır) tavsiye ettiği yaz ısıl konfor zonunun 24-27°C’ı ve bu sırada kış konfor zonunun1-22°C olduğunu işaret etmişlerdir. Giysi- lerin dış hava koşullarına göre ayarlanacağı ve mahaldeki hava hızının uygun olduğunda yükseltileceği daima kabul edilmiştir, yani tan ve masa fanlarıyla. Çünkü termostat ayarlarını en iyi duruma getirmek için ATC ampirik kural- ları bilişsel performans yerine uygulanmıştı. Terlemeden oturarak çalışma için giysi izolasyonu Kalın giysiler ısıl konforla karşılaştırıldıklarında vücu- dun metabolik oranlarını düşürür. Yukarıda, evde boş zamanlarda yapılan işler için ince giysilerin tercih edildiği açıklanmıştı. Ancak oturarak çalışmada kalın giysiler bir avantaj da sağlayabilir, zira kalın giysiler oturarak yapılan çalışmada metabolik oranda oldukça küçük değişmele- rin olmasını sağlayabilir, örneğin sandalyede dikilerek oturma ve gevşeyerek oturma gibi, ve metabolik oran daha iyi ayarlanabilir, ısıl konfor içinde olmak daha kolay olur. Bu, okullarda ve ofislerde (ve ofis işinin yani evden çalışmanın yapıldığı konutlarda) termostatları kalın elbise giyilmesini teşvik edecek kadar düşüğe ayarlamanın bir başka nedenidir. Hatta bu sıcaklıkların 20°C’ın oldukça altında zamanlar için bile geçerli bir durum olarak görül- mektedir: Jiang ve arkadaşları (2018) sıcak ve hafif soğuk arasında -1,4’lük MTV’nin (Ortalama Isıl Kararı_Mean Thermal Vote) Çin’de bazı kötü ısınan sınıflarda bilişsel performans için ideal olduğunu göstermişlerdir. Buralarda genellikle kalın giysiler giyilmekteydi ve çocukların perfor- mansının 14°C’da en iyi olduğunu bulunmuştu. Ancak, bu uç noktadaki örneğin yukarıda verilen ulaşılan genel sonuçları desteklemesine rağmen, WHO (Dünya sağlık örgütü) kılavuzları (2018) solunumla gelen enfeksiyonların düşürülmesi için sıcaklıklarının 18°C’ın altına inmemesi gerektiğini önermektedir. Mahal soğutması için öneriler Ofis ve sınıf sıcaklıkları mahal soğutması sistemleri ısıl konfor sınırının alt noktalarında ayarlandığında bilişsel performans maksimum olacaktır, buna karşılık mahal soğutmasında enerjinin korunması eğer sıcaklıklar üst sınıra yakın olduğunda maksimum olacaktır. İki önemli tesis yönetimi hedefleri arasındaki bu çatışmayı çözmek için, binalara okul ve ofislerin işletilmelerine yapılan yatı- rımların bina veya okul kullanıcılarına ısıl konfor sağlarken enerji bakımından ne kadar verimli olduklarıyla değil ofis çalışmasına, öğrenmeye ve ödevlerin mümkün olduğunca üretken yapılmasını sağlamaya ne kadar katkıda bulunduk- larıyla değerlendirilmeleri gerektiği tekrar hatırlanmalıdır. Isıtmanın soğutmanın ve iklimlendirmenin her birim kat alanı için maliyeti genellikle o kat alanının kullanıcılarını işe almak eğitmek, donanım maaş sağlık sigortası, hasta- lık izni (istirahat) tatil ve primler masrafının en az rakam olarak ‘onun’ iki katı (100 kez) daha azıdır (Woods 1989, Wargocki ve arkadaşları, 2006) ve gün içinde sıcaklıkları aktif soğutma yapmadan düşürmenin, örneğin gece soğut- ması çapraz havalandırma, güneşlikler panjurlar ve uygun olduğunda pencere açma gibi, birçok yolu vardır. Ancak eğer aktif soğutma kullanılıyorsa iç ortam sıcaklıklarını ısıl konfor bölgesinin alt sınırına yakın tutmak için yukarı sınır sıcaklığına yakın tutmaya göre ilave enerjiye ihtiyaç vardır. Çalışma sıcaklığının alt sınırı eğer giysilerin yalıtım değerleri çok düşükse, ki dış hava sıcaklıklarının çok yüksek olduğu bölgelerde böyledir, eğer faaliyet seviyeleri düşükse ve hem giysiler hem de cilt bir egzersiz sonrası veya sıcak dış hava koşullarına maruz kalmaktan dolayı terden ıslaksa, veya hava hızı artırılmışsa 23°C kadar düşük olmamalı- dır. Ölçülen bilişsel performans (Tsai-Partington testinin doğruluğu) Çin’in sıcak ve nemli Chansa bölgesindeki 30°, 33° veya 37°C ye göre, hatta 33°C’i termal olarak kabul edilebilir bulan ve 37°C’ın altında sıcakladığını belirtmeyen ısıya alışkın süjeler için 26°C daha iyi bulun- muştur (Fan ve arkadaşları 2019). Jevons Paradoksu aktif mahal soğutmasındaki enerji verimliliğindeki gelişmeler- den kaynaklanan masraf tasarruflarının bazılarının oda sıcaklıklarını daha da düşürmek kullanılacağını ve bunun da enerji kullanımını artıracağını öngörmektedir. Konut binalarında, bu toplam masrafları artıracaktır, fakat okul ve ofis binalarında, bu masraf tasarruflarının bazılarını üretkenliği artırmak için sıcaklıkları düşürmeye yatırmak ulusal ekonomik bakış açıyla ekonomik olarak değerlen- ÇEVİRİ MAKALE