Tesisat Dergisi 315. Sayı (Mart 2022)

60 TESİSAT • Mart / 2022 TEKNİK 3 Yollu Motorlu Kelebek Vana Çözümleri H VAC sistemlerindeki enerji tasarrufları ve opti- mum çözümler artan enerji maliyetleriyle bir- likte gün geçtikçe daha da önem kazanmaktadır. Vanalar tam kapalı konumdayken sızıntı oran- larının düşük olması, diğer bir taraftan ise %100 açıkken basınç kayıplarının düşük olması pompaların elektrik tüke- timini en aza indirmek, dolayısıyla işletme maliyetlerini düşürmek için önemli bir etkendir. Isıtma, Soğutma ve Havalandırma sistemlerinde motorlu kelebek vanalar akışı kesmek veya kontrol etmek amacıyla kullanılırlar. 3 yollu kelebek vanalar genellikle DN150 ile DN300 çaplar arasında kullanılmaktadır. 2 adet motorlu kelebek vananın bir T parçası ile birleştirilmesinden oluşan 3 yollu kelebek vana, ayrıştırıcı veya karıştırıcı olarak kullanılabilir. Oransal kontrol için vana çalışma açısı limitle- nerek vanada teorik eşit yüzdesel akış karakteristiği sağlanır. Kelebek vanada kontrol hassasiyetinin arttırılması adına aşağıdaki gibi bir açı sınırlaması yapılması gerekmektedir. Bu durumda da vananın nominal debisi üzerinden bir kv hesabı yerine aşağıdaki şekilde gösterildiği gibi %60 açıklıktaki kv değerini dikkate almak gerekecektir. Aşağı- daki tabloda kontrol sinyali ile (%) kv değerlerinin değişimi gösterilmektedir. DN200 çaplı bir kelebek vananın kv max değeri 1800 m 3 /h iken, %60 açıklıkta sınırladığımız zaman kv değeri 800 m 3 /h olmaktadır. Vana otoritesi, bir kontrol vanasının kontrol kabiliyetinin ölçüsüdür. Otorite ne kadar büyük olursa, sistemin kontrol kabiliyeti o kadar iyi olur. Otoritesi ne kadar küçük olursa, kontrol vanasının çalışması lineerlikten sapacaktır, yani akış kontrol etmek zorlanacaktır. Vana seçimleri yapılırken, otorite değeri ve kontrol vanalarının pompalarda yaratacağı fark basınç değerleri birlikte değerlendirilip uygun seçim yapılmalıdır. Kelebek vananın S-şekline benzeyen karakteristik eğrisi, VDI 2176 normuna göre eşit yüzde karakteristik eğrisine tam olarak karşılık gelmez. Sadece tam açılma açısının %0-%60'ı arasındaki değerleri arasında yaklaşık olarak eşit yüzdeli bir karakteristik eğriden bahsedebilir. MERT BOZDOĞAN Makine Mühendisi Belimo Turkey Otomasyon A.Ş. 3 yollu motorlu kelebek vana % 10 % 20 % 30 % 40 % 50 % 60 % 70 % 80 % 90 % 100 DN 150 kv (m³/h) 1 30 70 140 240 400 580 800 1010 1100 DN 200 kv (m³/h) 10 60 170 330 530 800 1120 1450 1690 1800 DN 250 kv (m³/h) 10 100 280 520 830 1200 1760 2340 2800 3000 DN 300 kv (m³/h) 30 150 400 700 1100 1700 2400 3300 4200 47000 Tablo 1. Kelebek Vana kv Değişim Tablosu Şekil 1. Kelebek vana karakteristik eğrisi