Tesisat Dergisi 314. Sayı (Şubat 2022)

79 TESİSAT • Şubat / 2022 ÇEVİRİ MAKALE havalandırma koşullarına bağlı olarak daha da uzağa taşınacağından şüphelenilmektedir. Ancak damlacığın kuruması hızlı bir süreçtir, örneğin orijinal olarak 10 µm ölçüsünde bir damlacık0,1 saniyede buharlaşacaktır ve büzüşmesi üzerine olan bağıl nem etkisi, Şekil 1 ’de görü- leceği üzere, oldukça sınırlıdır. Kuru çözünen maddeler (solutes) içeren sulu bir dam- lacığın denge ölçüsünün bağıl neme bağlılığı aynı zamanda Köhler teorisi (1936) olarak da bilinen, denge termodina- miğinin temel yorumlarıyla, tarif edilir. Bu nedenle, bağıl nemin etkisini dahil etmeden, enfeksiyon riskini tahmin etmek için kullanılan Wells-Riley modelinin mevcut modi- fikasyonları etkisizleştirme ve yerçekimi çökmesi vasıtasıyla ortadan kaldırma bakımından, sadece bir tane özel Bağıl Nem ile sınırlıdır. Yürürlükte olan bina yönetmelikleri nem için tasa- rım kriterlerince belirlenen geniş ölçeklerdeki Bağıl Nem değerleri, ABD(ASHRAE 2013’e göre RH< %65) ve Avrupa’da (yürürlükteki EN 16798-1 bina yönetmeliğine göre 20<RH<%70) solunum sistemlerinin yoğunlaştırılmış hassasiyetti ve düşük RH -%10-20- değerlerinde mukus membranların enfeksiyonu ile birlikte kapalı alanlarda SARS-CoV-2’nin hava kaynaklı taşınmasıyla enfeksiyon risklerinin çok daha kesin tahmini için yapılan epidemiyo- lojik modellemelere Bağıl Nem değerlerinin değişiklikleri- nin de dâhil edilmesi gerekliliğini vurgulamaktadır (Salah ve arkadaşları, 1988). Bunun sonucunda, bu etmenleri ele alarak, Bağıl Nemin bir fonksiyonu olarak SARS-CoV- 2’nin hava kaynaklı taşınmasıyla enfeksiyon risklerinin hesaplanmasında daha özgün, yeni bir model Aganovic ve arkadaşlarının, 2021, son makaleleriyle tanıtılmıştır. aerosol olarak iletiminde Bağıl Nemin rolünün mekanik bir anlayışını geliştirmek için solunum damlacıkları ve aero- sollerin ve boyutlarındaki değişiklik ve SARS-CoV-2 hava kaynaklı bozulması %20-85.5 arası aralıklarda modellen- miştir. Bu sonuçlara dayanarak, enfekte olmuş bir şahıstan yayılan damlacıkların dinamiği iç mekan çevresi içinde SARS - CoV-2 virüsü yüklü olarak, aerosol içinde SARS- CoV-2 virüsünün havalandırma ile ortamdan kaldırma, yerçekimi çökmesiyle birikim ve biyolojik bozulması dik- kate alınarak daha da modellenmiştir. Bu tür modelleme halk sağlığı uzmanlarını, mühendisleri ve epidemiyologları iç mekanlarda RH'nin enfeksiyon riskine etkisini daha kapsamlı bir anlayış için destekleyebilir. İnaktivasyon oranı üzerine bağıl nemin etkilerinin özelliklerini saptamak için, SARS-CoV-2’nin havada asılı olarak hayatta kalma zamanı üzerine deneysel veriler, halen Bağıl Nem %20-%85 için mevcut olan Şekil 2 , (dk.-1) nın ölçülen değerlerinden birleştirilebilir. WELLS-RILEY MODELININ MODIFIYE EDILMIŞ BIR VERSIYONU Wells-Riley modelinin değiştirilmiş bir versiyonu (Aga- novic ve arkadaşları, 2021), enfekte olmuş bir şahıstan yayılan solumun parçacıklarının hacmi ve yerçekimi çök- mesiyle olan birikmenin ortadan kaldırılması ve biyolojik bozulma mekanizması üzerine Bağıl Nemin etkisini dâhil etmek için kullanıldı. Bu çalışma böylece Bağıl Nemin SARS-CoV-2'nin hava yoluyla bulaşmasını etkileyebileceği ve kamusal kapalı alanlarda enfekte olmuş bir şahıstan enfeksiyon riskini azaltabileceği ölçüsünü veya önemini belirleyebildi ve tahmin edebildi. Bağıl nemin etkisine ilave olarak, SARS-CoV-2 virüsünün tahmin edilen enfeksi- yon dozu üzerindeki güncellenmiş özelliklerini kullanarak enfeksiyon riskinin teorik hesaplamaları, enfekte olmuş bireylerdeki virüs yükünü, suyu alınmış solunum damla- cıklarının farklı büyüklük aralıkları ve farklı havalandırma oranlarını dikkate alarak farklı senaryoları uygulamak için mümkün hale geldi, Şekil 3. Şekil 1. Orijinal damlacık ölçüsü 10 m m için beş RH değerinde (RH= %20, %37, %53, %70 ve %83,5) eşdeğer suyu alınmış damlacık çapı, iç ortam sıcaklık aralığı 20-25°C (Aganoviç ve arkadaşları, 2021). Şekil 2. Her RH için ortalama, minimum ve maksimum Influenza A virüsü (IAV) inaktivasyon oranları (k) Dabisch ve arkadaşlarından (2020) uyarlanan deney verilerine dayanarak elde edilmiştir. Damlacık çapı Deşdeğer ( µ m) Bağıl Nem (%)