Tesisat Dergisi 313. Sayı (Ocak 2022)

67 TESİSAT • Ocak / 2022 ÇEVİRİ MAKALE Dâhili kaçaklar, rotor etrafındaki dış ortam/besleme ve çekilen/egzoz edilen hava akımları arasındaki basınç ilişkilerinin ve klima santralındaki resirkülasyon damperleri gibi diğer sızıntı kaynaklarının bir fonksiyonudur. Fanların pozisyonlarına, kanallarda ve klima tasarı- mında gereken basınca bağlı olarak bu dâhili kaçaklar %0 ile en kötü senaryo olarak %20-30’a kadar olabilir. Dâhili kaçakları belirlemek için en iyi yol, klima santralı tedarikçisinden fiili tasarım basınçları şartlarına bağlı ola- rak egzoz havası transfer oranı (EATR) değeri hesabını ve farklı çalışma şartlarında basınç ilişkisini doğru olarak nasıl koruduğunu sormaktır. Yerinde inceleme sırasında, doğru basınç ilişkisi olduğuna emin olmanın en iyi yolu, rotorun bina tarafındaki besleme ve çekiş havası arasındaki basınç farkını ölçmektir. Burada her zaman besleme havası tara- fında küçük bir fazla basınç (en azından 0-20Pa) olmalıdır. Eğer durum böyleyse, problem çözülmüştür. b. Rotary ısı eşanjörü dönmesi nedeniyle çekilen havayı besleme havasına taşır Rotary eşanjördeki purge (süpürme) sektörünün rotoru çekilen havanın kalıntılarından temizleyeceği yaygın ola- rak bilinmektedir (Şekil 1). Ancak, purge sektörünün doğru çalışması için belli şartların gerektiği de genellikle anlaşılmamaktadır. Bununla birlikte, purge sektörün yaygın olarak kul- lanılmadığı birçok pazar mevcuttur, bu durumda egzoz havasının besleme havasına taşınması kaçınılmaz hale gelir. Dönme nedeniyle egzoz havasının tipik taşıma değerleri besleme havası içindeki çekilen hava (EATR) %2-5 dir. Düşük hava akışı ve yüksek dönüş hızı ile bu oran daha da yüksek olabilir. c. Kötü koku ve Uçucu Organik Bileşik (VOC) gazlarının sorpsiyon rotor ortamında taşınması Ortam Kaynaklı Taşınma (Matrix Borne Carry Over (MBCO)) olarak adlandırılan bu çok tartışılmış ama az incelenmiş bir konudur. Bu nedenle uygun sorpsiyon mal- zemeleri seçimine özel dikkat gösterilmesine ihtiyaç vardır. 2010'ların başına kadar Avrupa piyasası, nem geri kazanım işleminde kullanılan aktif kaplama malzemesi özellikleri konusunda çok net değildi. Silika jel nem geri kazanım işleminde kullanılan rotorlarında yaygın ola- rak kullanılmıştır. Silika jel ile ilgili sorun, hangi gazları adsorbe ettiğinin spesifik (belirli) olmamasıdır. Adsorp- siyon sürecinde kritik rol oynayan gözenek boyutlarının geniş bir çeşitlilikte olması nedeniyle silika jel, çok çeşitli VOC gazlarını adsorbe edebilir. Eğer sorpsiyon malzemesi çekilen havadaki çeşitli VOC gazlarını adsorbe edebilirse, aynı şekilde bu gazları besleme havasına bırakabilir. Bu nedenle kedi kumunda ve elektronikte veya deri ürün- leri ambalajları hava tarafında kullanılmaktadır. Silika jel aynı zamanda VOC gazlarının havadan adsorbe edildiği ve diğer hava akışı üzerinde yoğunlaştırıldığı VOC gaz yoğunlaştırıcıları/Filtreleri olarak adlandırılan cihazlarda da kullanılır. Slica jel kullanan rotorlarda ortam kaynaklı taşınma (MBCO) oranları VOC gazı konsantrasyonlarının %20-40'ına kadar çıkabilir. Eğer çekilen hava çok kötü kokulu gazlar içerirse, hatta %1 bile çok fazla olabilir. Silika jel rotorlarla yapılan bazı uygulamalar “ıslak bod- rum” kokusu olarak adlandırılan bir sorun göstermiştir. Bu her iki hava akışında da yüksek nem seviyeleri olduğunda meydana gelir ve rotor ortam (matris) materyali ısınmaya başlar ve kokulu gazlar çıkartmaya başlar. Geçtiğimiz son 10 yıl içinde Avrupa ve son 20-30 yıl içinde Asya ve Amerika pazarları için birçok tedarikçi farklı tiplerde adsorban kaplamalar sunmuşlardır. Zeolitler (Şekil 2) spesifik bir gazı sıvılardan veya gaz karışımla- rından adsorbe etmek için endüstrilerde ve süreçlerde yaygın olarak kullanılmaktadır. Belirli gaz türlerini adsorbe etmesi için farklı gözenek boyutları suni olarak tasarlana- bilir. (Gözenek boyutları, 10-10 metreye eşit bir metrik birim olan ve aynı zamanda molekül büyüklüğünü de ölçmede kullanılan Ångström (Å) cinsinden ölçülür). Su buharı molekülleri, molekül boyutu 2.7Å ile, moleküler Purge sektörü kullanılır olmalı, uygun şekilde ayarlanmalı ve iyi tasarlanmalıdır. Purge sektörün doğru çalışması için hava akışları arasındaki basınç ilişkisi yukarıdaki bölümde (a) belirtildiği gibi besleme tarafında dâhili kaçaklarla ilgili olarak daha fazla basınç olmalıdır. Purge (süpürme) sektörü yok Purge sektörü ve taşınma kontrolü Şekil 1. Purge sektörü