Tesisat Dergisi 309. Sayı (Eylül 2021)

80 Tesisat / Eylül 2021 tesisat.com.tr için yüklenmiş partiküllere elektrikli alan güçleri kullanmakta- dır. Partiküller bilerek yüklenmekte ve bir elektrik alanından geçmektedirler, böylece partiküllerin toplama yüzeyi olarak işlev gören negatif olarak yüklü elektroda doğru gitmeleri sağlanmış olur (Şekil 2). Ticari ESP’ler yüksek voltaj, kablo gibi yüksek yüklü elektrotun etrafında direk korona akımını kullanarak yüklemeyi yaparlar. Elektrotun yanındaki büyük potansiyelli gradyan elektronlardan oluşan bir korona yük- lemeye neden olur. Gaz molekülleri kablo elektrotu ile aynı kutba sahip yüklerle iyonize olurlar. Bu iyonlar birbiri ile çarpışır ve aerosol partiküllere eklenir ve onları yükler (Hinds, 2012; Afshari ve ark., 2020). Yüksek düzeydeki voltaj ozon oluşturma gibi bazı başka reaksiyonlara da neden olabilir. Ozon, korona yüklemeden ve iyonizasyon prosesinden dolayı oluşabilir. (Boelter ve Davidson, 1997). Bir fan ve toplama plakalarına sahip ESP’ler ve genellikle fanlara sahip olmayan ve toplama plakalarına sahip olabilen veya olmayan daha küçük iyon jeneratörleri iyonizerlerdir. Bunlar bir korona ile gelen partikülleri yüklerler ve ozona neden olabilirler (AHAM, 2009). Fakat daha küçük partiküller daha yüksek hareketliliğe sahiptir ve daha düşük yükleme düzeylerinde daha kolayca çekilebilirler. İlave olarak, küçük partikülün elektrostatik biri- kinti oranları difüzyon ve yerçekimi hızlarından daha yüksektir. Elektrostatik tutucular yüksek etkiye sahip diğer hava ÇEVİRİ filtreleme teknolojilerine kıyasla bazı yararlar sunabilmektedir. Örneğin, HEPA filtrasyonu filtrelere ihtiyaç duymaktadır ve filtreler bazı zararlı bakteri türleri için ‘yuva’ haline gelebilirler ve yüksek basınç düşüklerine neden olabilmektedir. ESP’leri sınıflandırmada kullanılan yaygın bir yöntem partikülleri yüklemek ve gaz akışından ayırmak için kullanılan kademe sayısıdır. Hem yükleme hem de toplama için aynı elektron takımları kullanıldığında, tutucu tek kademeli tutucu olarak adlandırılır. Tek kademeli ESP’ler partikülleri yüklemek için çok yüksek voltaj (50 ile 70 kV arası) kullanır. Yükleme ve toplama için farklı elektrot takımlarının kullanılması halinde, tutucu iki kademeli tutucu olarak adlandırılır. Kablolara uygulanan direk akım voltajı yaklaşık 12 ile 13 kV arasındadır (US EPA, 2002). Deneysel bir araştırma aşındırmayı önleyici malzemeler kulla- nan ESP’lerin gözardı edilebilir ozon konsantrasyonuna neden olurken çok sayıda tek kutuplu iyonlar oluşturabileceğini ve çok ince partiküller (UFP’ler) için %95’ten daha yüksek güçlü bir toplama performansı elde ettiğini, ve yalnız 5 W kullandığını ve 1 200 m3/s’de 5 Pa’lık basınç düşüşüne neden olduğunu göstermiştir (Kim ve ark., 2010). ESP’ler, ekipmanın hava temizleme performansı ile ilgili spesifik kalite kriterini karşılaması ve zararlı maddeler üretme- mesini sağlamak amacı ile laboratuar ortamında test edilmiş- tir. Fakat laboratuar test işlemleri ile ekipmanın ‘gerçek hayat’ Şekil 2. Bir elektrostatik tutucunun temes proseslerinin şeması (Kaynak: Ohio Çevre Koruma Kurumu, ABD tarafından yayınlanan kılavuz belgeden değiştirilerek düzenlenmiştir, www.epa.state.oh.us/portals/27/engineer/eguides/electro.pdf ’de mevcuttur). Mavimsi akkor Temiz Gaz Çıkışı Gaz Girişi Artı kutupta boşaltma elektrotu Yüklü Partiküller Elektrik Alanı Toplama elektrotuna yapışan ve toz tabakası oluşturan partiküller Yüklenmemiş Partiküller