Tesisat Dergisi 309. Sayı (Eylül 2021)

76 Tesisat / Eylül 2021 tesisat.com.tr Hava temizleme cihazlarının performansını etkileyen iki parametre arasındaki farkı anlamak çok önemlidir: • Bir hava temizleme cihazının etkililiği cihazdan geçen havadaki hava kirleticilerinin konsantrasyonunu azaltma kabiliyetinin oransal ölçümüdür. Bir cihazın oransal etkili- liği tüm ilgili değişkenlerin kontrol edildiği bir laboratuarda ölçülür. • Bir hava temizleme cihazının veya sisteminin etkililiği kullanıldığı gerçek ortamdan kirleticileri uzaklaştırma kabiliyetinin ölçümüdür. Taşınabilir hava temizleyicilerin etkililiğini anlamak için en faydalı parametre, saatte metreküp (m3/s) olarak ifade edilen göreli temiz havanın verilme hızıdır (CADR). Bir oda için daha yüksek CADR taşınabilir bir hava temizleyicinin etkililiğinin daha yüksek olmasını ifade eder. CADR değeri teorik olarak gazlar veya partiküller için oluşturulabilir, fakat mevcut test standartları yalnız partikül uzaklaştırmaya yönelik CADR’yi ölçmektedir (AHAM, 2013). Bir incelemede Cheek ve ark. (2020) kapalı ortamlarda PM2.5 konsantrasyonları ile ilgili olarak hava temizleyicilerin etkisini analiz etmiştir. Araştırmacılar hava temizleyicilerin PM2.5 konsantrasyonlarını evlerde %22.6 ile %92.0 arasında ve okullarda %49 oranında azalttığı sonucuna varmıştır. Bu değişkenlik çalışmanın tasarımı, işlemin süresi, CADR, ve kullanıcının uygunluğu dahil olmak üzere çeşitli faktörlere bağlanabilir. Hava temizleme cihazları genellikle hava kirleticilerin uzaklaştırılması konusundaki yararlı oldukları ve sonuç olarak kapalı alan hava kalitesini iyileştirdikleri şeklinde pazarlan- maktadırlar (Shaughnessy and Sextro, 2006). Temizleme tek- nolojisine bağlı olarak, hava temizleyiciler istenmeyen zehirli ürünler üretebilmekte ve ozon, aldehid gibi ikincil emisyonlara neden olabilmekte ve etkililikleri değişiklik gösterebilmektedir (Novoselac and Siegel, 2009; Ardkapan ve ark., 2014) Lif filtrelerine sahip taşınabilir hava temizleyiciler parti- külleri uzaklaştırmak için tasarlanmışlardır, bu ürünler esas olarak kokular için verimli değildir. İlave olarak bakteri ve küf gibi kirleticiler lif filtrelerinde kaldığında, filtrelerin değiş- tirilmemesi halinde zamanla çoğalabilmekte ve bu da hoş olmayan kokuları arttırabilmektedir (Kerins, 2018). Özetlemek gerekirse, bir odada partikülleri etkili bir şekilde uzaklaştırmak için taşınabilir bir hava temizleyici seçilirken aşağıdaki para- metrelerin göz önünde bulundurulması gerekir: • CADR. • Enerji verimliliği, • Gürültü, • Servis ve bakım, • Hava temizleyicinin yerleştirilmesi ve • Hava temizleyicinin ozon oluşturma gibi kapalı alan hava kalitesi üzerindeki muhtemel olumsuz etkileri. Lif Filtrasyonu Çeşitli hava temizleme teknikleri arasında, lifli hava filtras- yonu en yaygın kullanılan ve gelişmiş hava temizleme yönte- midir. Piyasada mevcut çok çeşitli kalitede lif filtreleri mevcut- tur. Lif filtrelerinin verimliliği iri, orta, ince, yüksek verimliliğe sahip partikül hava (HEPA) ve ultra düşük penetrasyonlu hava (ULPA) filtreleri vardır. Havada mevcut partiküller içeren bir hava akımı bir filtreden geçtiğinde partiküller beş mekanizma kullanılarak toplanır: tutma, sıkıştırma, difüzyon, elektrostatik çekme ve sedimantasyon. Bu filtreleme mekanizmalarının ilk üçü hakim durumdadır. Bu beş mekanizmanın partikül toplama verimliliği filtre aracı özelliklerine bağlıdır; örneğin, lif çapı, toplama yoğunluğu, medya kalınlığı ve hava akış hızı gibi çalışma şartları (Shi, 2012; Liu ve ark., 2017). Lif filtrasyonu istenen filtreleme verimlilik düzeyinin sürdürülmesi için her iki filtrenin sıklıkla değiştirilmesini gerektirir. Yukarıdaki filtreler arasında iri, orta, ve ince filtreler ticari ve ikamet amaçlı olarak kullanılan binalarda yaygın olarak kullanılmaktadır. HEPA ve ULPA filtreleri temiz odalarda, labo- ratuarlarda, fabrikalarda ve hastanelerde yaygın bir şekilde kullanılmaktadır. HEPA ve ULPA filtrelerinin filtrasyon verimli- likleri önemli oranda yüksektir fakat diğer yandan ilgili basınç düşüşleri da yüksektir bu nedenle ticari ve ikamet amaçlı kullanılan binalar için ekonomik değildirler. Şekil 1 ASHRAE 52.2-2012 standardına göre yapılan ölçümlere dayanarak yedi filtre modelinin bir bileşimini göstermektedir. En ucuz filtre en düşük maliyetli filtre anlamına gelme- Şekil 1. ASHRAE 52.2-2012 standardına göre yapılan ölçümlere dayanarak yedi filtre modelinin bir bileşimi; Kowalski and Bahnfleth (2014)’ten uyarlanmıştır. Ortalama Partikül Çapı, µm Oransal Etkililik ÇEVİRİ