Tesisat Dergisi 302. Sayı (Şubat 2021)

T esisat / Şubat 2021 67 tesisat.com.tr dolayısıyla %36 oranında yakıttan tasarruf edilebilmektedir. Kojenerasyon santralleri teknoloji türlerine göre sınıflandırıl- makta olup, genellikle gaz motorlu veya gaz türbinli olarak tasarlanmaktadır. Gaz Motorlu Sistemler Otto çevrimi prensibine göre yakıt ve yanma havası karbüratörde karıştırılarak sıkıştırılır. Sıkıştırılan karışım bir buji vasıtasıyla ateşlenir ve motor mekanik güç üretir. Yakıt olarak genellikle doğalgaz kullanılır. Bir gaz motorunun ömrü yaklaşık 60.000 çalışma saati kadardır. Bir bileşik ısı-güç üretim sisteminin ortalama olarak yılda 5.000-7.500 saat çalıştığı göz önüne alınırsa gaz motorunun ortalama ömrü 10 yıl kadardır. Gaz motorlarının elektrik verimi % 50’e kadar çıkmaktadır. Gaz motorunda üretilen ısının egzoz gazları, gövde soğutma sistemi veya ara soğutucu gibi sistemlerle büyük ölçüde geri kazanılabilir ve 90-120°C sıcaklığında sıcak su üretilebilir. Egzoz gazları 400-600°C gibi yüksek sıcaklıkta olduğundan, bu gazların ısısından bir miktar buhar üretmekte mümkündür. Gaz motorlarının ısı verimi % 50-60 arasındadır. Gaz Türbinli Sistemler Gaz türbinli bir tesisin üç önemli elemanı vardır. Bunlar, kompresör, yanma odası ve türbinin kendisidir. Ortam havası kompresör tarafından emilir ve sıkıştırılır. Bu sırada hava- nın sıcaklığı yükselir. Sıkıştırılmış sıcak hava, yakıtla birlikte (doğalgaz, rafineri gazı veya hafif fuel-oil) yanma odasına basılır ve burada yanma gerçekleşir. Yanma odasından gelen yaklaşık 1000°C civarındaki sıcak gazlar, gaz türbininde atmosfer basıncına genleşir. Türbinden çıkan gazlar 400- 600°C civarında sıcaklıktadır. Sıcak egzoz gazlarını bir atık ısı kazanından geçirerek, bu gazların içerdiği ısının çoğu geri kazanılabilir. Geri kazanılan ısı 80°C’de sıcak su veya 10 bar basınçta buhar olarak kullanılabilir. Dünyadaki birçok ülke için kojenerasyon yeni bir tek- noloji değildir. Son 15-20 yıllık süreçte ülkeler tarafından mevzuatlar hazırlanmış, teşvikler geliştirilmiş ve teknolojik yatırımlar artırılmıştır. Kojenerasyon sistemleri, ülkeler için carbon salınımını azaltıcı ve tasarrufu artırıcı etkisi sebebiyle ülke ulusal politikalarına dahil edilmiştir. Dünyada kurulu güç olarak en yüksek kapasite, sırası ile Çin(167 GW), AB(119 GW), Amerika(83 GW) ülkelerinde yer almaktadır. Trijenerasyon Sistemlerinde İse Kojenerasyona ek olarak elektrik ve ısının yanında sisteme absorpsiyonlu soğutucu eklenerek, üreti- len ısının bir bölümünden ya da hepsinden soğutma da elde edilmesidir. Kullanı- lan yakıtlar konusunda eği- lim doğalgaz, sıvılaştırılmış doğalgaz (LNG) ve biyogaz yönündedir. Bir trijenerasyon sisteminin genel tasarım şeması Şekil 2’de verilmiştir. Trijenerasyon sistemlerinin; ortam ısıtma, kullanım suyu ısıtma ve soğutma gereksinimlerini karşıla- yacak şekilde boyutlandırılması gerekir. Tesis; elektrik ve ısı enerjisi üreten bir ana hareket makinası, ısı geri kazanılan kazan ünitesi ve soğurmalı soğutma ünitesinden oluşur. Şekil 2