gereksiz dirsek ve dönüşler, yetersiz yalıtım ve projeye uymayan tatbikat işletme ve enerji ekonomisi yönünden büyük kayıplara yol açmaktadır. Bu yönleri ile yapıda kullanılabilirlik ve yaşanabilirlik standartları çok önemlidir. Bu bağlamda yapıların tesisat sistemlerinde kontrol, test ve işletmeye alma mühendislik hizmetleri kalite, nitelik, dayanıklılık, güvenlik ve kulllanılabilirlik amaçlıdır. Bu hizmette tüketiciyi korumak, insan odaklı sağlık, hijyen ve konfor ilkelerini sağlamak esas olmalıdır. Genellikle butür kontrol, testve işletmeye alma hizmetleri yapım aşamasında şantiye mühendisleri ve kontrollar tarafından yapılan bir görev görCınümünde olmakla beraber, hizmet yatırım ve tasarım aşamasından başlayarak işletmeye alma ve servis süreci içinde devam eden bir sorumluluktur. Yapım koşullarını belirleyen kurallar genellikle sağlık, hijyen, güvenlik ve konfor amaçlı olduğundan yapıya özgü şartnamelerde ülkede geçerli standartlara, normlara atıf yapmak gerekmektedir. Bu yönleri ile hemen hemen her türlü yapıda kullanılacak malzemelerin, cihazların, vana, boru ve tecrid malzemelerinin, armatür ve aksesuarların nitelik ve kaliteleri saptanmalıdır. Diğer özellikleride spesifikasyonlarda detaylı olarak belirlenir. Ayrıca tasarım ilkeleri de proje yapım şartnamelerinde tanımlanmıştır. Şantiye, kontrolluk, test ve işletmeye alma hizmetleri kademeli şekilde; şantiye mühendisleri, proje mesleki ve yapı kontrol m ühendisleri, ve resmi yetkililer tarafından yapılır. Bu kontrollerin en önemlisi uzmanlar tarafından yapılandenetim kontrol hizmetleridir. Geçici kabul muayene ve tecrübeleri ise şantiye kontrollük, denetim hizmetlerinden çok farklı, yatırımcı kuruluş adına, işin kabulüne yönelik bir hizmettir. Bu değerlendirmede işletme uzmanları da bulunur, gerekli muayene ve tecrübeleri yaparlar. Kabul işlemi müteahhitlerin olduğu kadar, proje müelliflerinin, kontrol mühendislerinin ibra edilmesi, anlamını taşımaktadır. Resmi yetkililer tarafından yapılan kontrol sonucu verilen yapı kullanma izinleri ise yapının su bağlantı sistemlerinin, kanalizasyon irtibatlarının, yangın önlemlerinin tesisat uygulamasının sağlık, hijyen, çevre ve enerji kurallarına uyduğunu belgeler. Günümüzde bu tür test, kontrol ve işletmeye alma sistemlerinin yöntem ve boyutları değişmiştir. İleri ülkelerde "Test and Comissioning" ismi verilen kontroller, modern ölçüm ve kontrol aletleri ile deneyimli profesyonel elemanlar tarafından yapılmakta, işletme öncesi tesisatın arzulanan şekil ve tarzda ayarı sağlanmaktadır. İşletme Enerjinin etkin kullanımı ve enerji tasarrufu dizgisinin en son ve en önemli zincir halkası işletme ve servis hizmetleridir. Bu aşamada yatırımdan başlayarak yapının elde edilmesi ve işletmeye alınmasına kadar geçen süreç içinde amaçlanan enerji ekonomisi yöntemlerinin test ve kontrolü bu dönemde yapılır. Bu yönleri ile büyük yapılarda işletme hizmetleri uzmanlığı, bilgi vetecrübeyi gerektirir. İşletmede amaç sınırlanıp, kısıtlanmış enerji tüketimini sağlamak, ani değişen koşullar altında gerekli önlemleri almaktır. Bu nedenle yapıda işletme, bilgisayar destekli denetim ve kontrol sistemlerine dönüşmüş, bina otomasyon uygulamalarına ulaşmıştır. İleri ülkelerde büyük yapı komplekslerinin mekanik tesisat kontrol ve servis hizmetleri monitor kontrollü "DDC" sistemlerle yapılmakta, bunun ötesinde uzaktan kontrollü müşavirlik sorumluluğu sağlanmaktadır. Ülkemiz koşullarında işletme hizmetleri farklı boyutlarda olup, ciddi sorunlarla karşı karşıyadır. Özel yapılar, otel, iş merkezleri, iş merkezleri kongre salonları gibi az sayıda yapılarımızdaki mühendislik hizmetleri dışında bütün yapılar müstahdem kadroları ile eğitimsiz elemanlar tarafından işletilmektedir. Özellikli konutlarda ve eski yapılarda bu tür servis yönetici istekleri doğrultusunda kapıcılar tarafından yapılmaktadır. Bu durumun enerji ekonomisi yönünden ciddi etkileri kamu kesimi devlet yapılarında hastane, okul ve üniversite kampüs yapılarmda görülmektedir. Zincirleme hata ve kusurların birbiri üstüne eklendiği yapılarda enerji savurganlığımızın, enerji ihtiyacının iki, üç katına eriştiği anlaşılır. Ayrıca gereksiz, doldurulmuş kadrolarla meydana gelen personel giderleri enerji üretim ve tüketiminde maliyeti daha da artırmaktadır. Enerji ekonomisine dönük binlerce etken parametrelerin bulunduğu bu ortamlar enerji _________________ TESİSAT DERGİSİ SAYI 30_________________ � KASIM,ARALIK'97 ı'A4��
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=