M a k a I e 1 .2. CİHAZLAR Tesis ekonomisinde diğer bir ciddi kalem, cihaz seçimi konusudur. Bu ülkede yıllarca aldık toplam ısıtma yükünü, yazdık altına sıcak su üretimi yükünü, yazdık altına havalandırma yükünü, yazdık altına daha ne varsa, topladık. Çıkan toplam değeri bir de çarptık 1.10/1.15 katsayısı ile: seçtik kazanları. Şimdi boyler yükünü hiç iplemeyerek ısıyı gerektiğinde bir süre boylere sevkeden domestik kazanlar üretildi mesela. Halen projelediğimiz 17 konut bloku, iki sosyal binadan oluşari bir sitede ısıtma, sıcık su üretimi, havalandırma, klima, havuz ısıtma v.s. için toplam 7.180 kw. ısı yükü bulduk. Bu yükleri dört zaman dilimine ayırarak 24/ 06, 06/12, 12/18, 18/24 dilimlerinde kullanma faktörü ile çarparak fiili ısı yükünü hesaplamaya çalıştık. Bu tabloda 24 06 saat diliminde ısıtma %90-o/o1 00 gibi yük çekerken diğer sistemler sıfırlanıyor veya sıfıra yakın yüklerde çalışıyor. Gündüzleri artan dış sıcaklık sebebiyle ısıtma yükü düşerken, sıcak su kullanımı oranı yükseliyor; öğleden sonra gündüz hizmet veren bir sosyal bina, geceleri akşam hizmeti veren diğer sosyal bina devreye giriyor gibi kabullerle bir takım katsayılar kullandık. Sonuçta 7.180 kW. tesis yüküne karşılık bulduğumuz, daha doğrusu tahmin ettiğimiz fiili yükler şöyle çıktı: Tesis Hesap Yükü 7.180 kW. 24 - 06 yükü 3.225 kW. 06 - 12 yükü 4.120 kW. 12 - 18 yükü 3.250 kW. 18 - 24 yükü 5.020 kW. Bu faktörleri nerden aldın diye sorarsarnz: hiçbir yerden alamadık. Biraz sezgi, biraz tecrübe, biraz cüret. Yanıldıysak ne olur: hiç bir şey olmaz. Sisteme korkumuzdan beheri 2.750 kW. gücünde biri yedek üç kazan seçtik. Çalışan iki kazandaki 5.500 kW. kapsiteli bir sistem, kabullerdeki o/o1 O hata payını karşılayacaktır. Faktör dışına çıkabilecek anormal kullanım şartlarında, gerekirse, üçüncü kazanı, yedek kazanı devreye almak sistemin diğer bir emniyetidir. Kazan seçiminde diğer önemli bir karar, kazan sayısının tesbitidir. Yaz/kış, gece/gündüz yükü gibi faktörleri bir yana bıraktığımızda o/o1 00 kapasiteli biri yedek iki kazan, %50 kapasiteli üç kazan, 1/3 kapasiteli biri yedek dört kazan çözümleri özellikle brülör bedeli gözönüne alınarak düşünülmelidir. Soğutma grubu seçiminde, neyse ki, tüfek icat edildi. Bilgisayar programları günün değişik saatlerindeki pik yükleri rahatça sıralayıveriyor. Size pek yapacak birşey kalmıyor. 104 • Chiller yedeklenmesinde, soğutmanın cinsine, verdiği hizmete göre, gerekiyorsa, uygulanabilinecek bir yol iki soğutma grubu yerine, beheri 1/2 kapasiteli bağımsız kondenser devreli üç kompresörlü tek bir grup; ya da grubunuz daha büyükse, beheri 1/3 kapasiteli bağımsız kondenser devreli dört kompresörlü bir grup seçmek olabilir. Pompalar için söyleyebileceğimiz şey, yedekli ikili pompaların ikiz pompa olarak kullanılmasıdır. Bu karar pompa maliyeti avantajının yanı sıra, pompa donanımı (vanalar, pislik tutucuları, çekvalfler v.s.) maliyetini de yarıya indirmekte, kollektör ve kazan dairesi yerleşimlerine bir rahatlık getirmektedir. Bakım ve işletme personeli bulunduran büyük tesislerde çoklu eş pompalı devrelerde yedek pompa tesis etmeden depoda bir yedek pompa bulundurmak, borulama, elektrik tesisatı, otomatik kontrol v.s. açılarından ciddi kazanç sağlayacak bir çözüm olarak önerilebilir. 1 .3. AKIŞKAN SEVKİ Akışkan sevki yani boru ve hava kanalları hesabı, yeterli ilgi ve emeğin verilmediği üvey çocuklar gibi görünüyor tasarımda. Yerleşmiş bir yanlışlık var, odanın kitaplarıyla da tescil edilmiş: Kritik devre hesabı, yap kritik devre hesabını seç pompanı, seç fanını. Bana kalsa her devre kritiktir. Tamam kritik devre ile maksimum kaybı bulduk da öbürleri ne dacak? Diğer devrelerin de -en azından her benzer devrenin- ayrı ayrı hesaplanarak kritik devre basınç kaybına getirilecek kadar küçültülmesi gerekir. Kolayı yok mu: Var. Her tarafı, kritiğini, kritik olmayanını çaplansın rahatça. Basarsın her ayrım noktasına ayar vanasını, ya da ayrım damperini. Geçen yıl yapılan bu tür bir toplantıda konuşmacı arkadaşımızın reglaj vanalarını hat çıkışında branşman ayrımında cihaz girişinde olmak üzere bir yörüngede üç kere regle edilen şemalarverdiğini hatırlatıyorum. Bu tür elemanlar hız artması sebebiyle ancak dengelenmesi kabil olmayan hatlarda, yakın hatlarda kullanılmalıdır yalnızca. Devreleri rahat dengelemenin yolu; dağıtımı olabildiğince simetrik, olabildiğince eş boylu tasarlamaktan geçer elbette. İmkan bulunan yapılarda ters dönüşlü sistemler, Tischelman devreleri kullanmak basınç kayıplarını eşitleyecek bir cankurtarandır. Ben önüme gelen her binaya, acaba Tischelman devreyi uygulayabilir miyim diye bakarım önce. En ucuz dağıtım, reglaj elemanlarının minimize edildiği, mümkünse sıfırlandığı .bir tesistir. 2. İŞLETME EKONOMİSİ 2.0. GİRİŞ Son yıllarda gazete manşetlerinden, TV haber bültenlerinden düşmeyen, günde bilmem kaç kere duyduğumuz iki kavram var: Liberal Ekonomi -
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=