Tesisat Dergisi 296. Sayı (Ağustos 2020)

T esisat / Ağustos 2020 69 tesisat.com.tr Pompanın maksimum verim noktasına, yani en verimli çalışma noktasına (EVN) mümkün olduğunca yakın perfor- mans sergileyecek şekilde seçilmesi enerji verimliliği açı- sından iyi bir seçim yapıldığı anlamına gelmektedir. Bunun için uygulamada önerilen ideal verim aralığı Şekil 3’de yeşil renkte belirtildiği gibi şu şekildedir: 0,7 η ma x ≤η max ≤ 1,2 η max (0,7EVN ≤ EVN ≤ 1,2EVN). Haliyle, bu noktadan uzaklaştıkça verimsizlik artmaktadır. Diğer taraftan, pompanın 1,2EVN<EV- N ≤ 1,4EVN aralığında (Şekil 3’de belirtilen kırmızı bölge) kul- lanılması bakım – onarım maliyetlerini ideal aralıktaki bakım maliyetlerine kıyasla yaklaşık 10 kat artırırken, 0,4EVN ≤ EV- N<0,7EVN aralığında çalıştırılması (Şekil 3’de belirtilen mavi bölge) 4,5 kat artırmaktadır [1]. Dolayısıyla pompanın ÇN’nın tam EVN’nda değilse bile sol tarafındaki düşük debi bölge- sinde olması sağ tarafındaki yüksek debi bölgesinde olmasına kıyasla pompa ömrü açısından nispeten daha avantajlıdır. Kapasite ve verimlilik açısından uygun pompa seçimi yapıldıktan sonra son adım olarak kavitasyona maruz kalıp kalmayacağının da belirlenmesi gerekir. Çünkü, pompanın kavitasyona maruz kalmadan çalışması sistemde sergileyeceği performans ile uzun ömürlü olması açısından büyük önem arz etmektedir. Örnek uygulama: Şekil 4’de görüldüğü gibi bir kuyudan 20oC sıcaklıktaki suyu, atmosfere açık bir tanka 42 m 3 /h tasarım debisinde transfer etmek için tanımlı sisteme ve şartlara uygun bir pompa seçimi yapalım. Tesisatın basma hattı 70 m uzunluğunda 80 mm çapında (DN 80) ticari çelik borudan ( € =0,046 mm) oluşmaktadır. Basma hattında kul- lanılan diğer tesisat elemanları: birer adet 90o flanşlı dirsek, çekvalf, tam açık konumda sürgülü vana ve keskin kenarlı çıkış. Emme hattı ise aynı malzeme ve 100 mm çapta (DN 100) 5 m uzunluğunda boru ile 1 adet 90o flanşlı dirsek ve 1 adet dip klapesinden oluşmaktadır. Sistemde tanımlı tesisat elemanlarının kayıp katsayıları şu şekildedir: Tesisat elemanı K 90° dirsek, flanşlı 0,3 Keskin kenarlı çıkış 1 Çekvalf 2 Sürgülü vana, tam açık 0,15 Dip klapesi (foot valve) 4 Emme hattı elemanlarının basınç kayıp katsayıları toplamı: ∑ K=4,3 Basma hattı elemanlarının basınç kayıp katsayıları toplamı: ∑ K=3,45 Emme ve basma hattı boruları farklı çaplarda olduğu için ayrı ayrı sürtünme faktörünü belirlemek gerekir. Bunun için yapılması gereken işlemler Tablo 1’de sırasıyla verilmiştir. Suyun 20oC sıcaklık ve standart atmosfer basıncında yoğun- luğu ve viskozitesi sırasıyla yaklaşık 1000 kg/m3 ve 1x10-3 kg/m.s alınabilir. Şekil 3. Santrifüj tip bir pompanın sistem performansı Şekil 4. Örnek bir pompa sisteminin şematik gösterimi