Tesisat Dergisi 296. Sayı (Ağustos 2020)

68 Tesisat / Ağustos 2020 tesisat.com.tr Haliyle sistemin ENPYM’si, pompanınkinden ne kadar yük- sek olursa pompanın kavitasyona uğrama riski o derece düşük olur. Sistem ve çalışma şartlarındaki muhtemel değişimler de dikkate alarak pompanın ENPYG değerine pratikte %10 kadar bir güvenlik payı eklenir. Bu durumda kavitasyondan güvenli bir şekilde kaçınma sınırı şu şekilde belirtilir. Kavitasyon karakteristiği bilinmeyen bir pompanın kavi- tasyona maruz kalıp kalmayacağını belirlemek için Thoma kavitasyon parametresi olarak adlandırılan katsayı niteliğinde boyutsuz bir parametre tanımlanmıştır. burada H pompa basıncıdır. Yapılan bir dizi deneyde elde edilen veriler değerlendirilerek Thoma kavitasyon paramet- resi ile pompanın özgül hızı arasında ampirik bir ilişki olduğu ortaya konmuştur [5]. Santrifüj pompaların kavitasyona maruz kalma ihtimali en verimli çalışma noktasının sağ tarafında, dolayısıyla yüksek debilerde daha olasıdır. Çünkü, Şekil 2’de verilen pompanın kavitasyon karakteristik eğrisinden görüldüğü gibi debi art- tıkça pompanın ENPYG artmaktadır. Kavitasyon riskini artıran diğer faktörler ise şu şekildedir: • Emme derinliğinin fazla olması • Akım hızının ve dolayısıyla debinin yüksek olması • Devir sayısının yüksek olması • Atmosfer basıncının düşük olması • Suyun sıcaklığının yüksek, dolayısıyla buharlaşma basın- cının yüksek olması • Emme hattında basınç kayıplarının yüksek olması, haliyle emme borusunun pürüzlü ve çapının küçük olması, boru uzunluğunun fazla olması, çok sayıda yerel tesisat ela- manı kullanılması ve emme vanasının kısık olması basınç kayıplarını artırmaktadır. • Sıvı içinde hava ve benzeri gazların erimiş halde fazlaca olması • Dip klapesi veya süzgeç varsa tıkanmış olması 3. POMPA SEÇİM ESASLARI Bir pompanın performansını tasarımı ve boyutları yanı sıra sistemde karşılaştığı direnç belirler. Pompa seçimi, baş- langıç olarak ihtiyaç olan debi ve bu debiyi sağlayabilmesi için sistemde karşılaşacağı direnci yenmesini, yani basıncı sağlamasını gerektirir. Fakat, bu durum uygun bir pompa seçimi için tek başına yeterli değildir. Çünkü, enerji verimliliği açısından bu ihtiyacı mümkün olduğunca yüksek verimde sağlayan pompa seçimi esas itibariyle en kritik ve önemli noktadır, aynı zamanda pompanın ömrü açısından da büyük önem arz etmektedir. Pompa seçiminde izlenmesi gereken yol sırasıyla şu şekildedir: 1. İlk olarak proses için ihtiyaç olan debi miktarına karar veri- lir veya belirlenir. Proses için ihtiyaç olan debiye tasarım debisi denir ve bazı prosesler için hassas, yani kesin bir değer olmakla beraber çoğu proses için esnek de olabilir. Daha sonra ihtiyaç olan debiyi sağlamak için pompanın sistemde yenmesi gereken basınç yükü sisteme Bernoulli denklemi uygulanarak belirlenir. Bu şekilde sistemin H – Q karakteristik eğrisinin fonksiyonu belirlenmiş olur. 2. Bilindiği gibi hidrolik makinalar özgül hız değer aralığına göre tip veya aile olarak sınıflandırılmaktadırlar. Bu aşa- mada ilk maddede belirlenen H – Q sistem eğrisi fonk- siyonundan pompanın tasarım debisini sağlaması için gerekli basıncı belirlenir. Pompanın çalışacağı devir hızı için de bir öngörüde bulunularak belirlenen debi ve basınç kapasitesini sağlamak için uygun olan pompa tipi veya ailesine karar verilir. Bunun için Denklem 2.3 kullanılarak hesaplanan özgül hız değerinin hangi tip pompa ailesine ait olduğuna bakılarak karar verilir. 3. Belirlenen pompa tipi ile ilgili üretici firma katalogları incelenerek tasarım debisi ve gerekli basınç yükünü sağ- layacak pompa kabaca belirlenir. Bunun için bazı üretici firmalar, Şekil 5’de verildiği gibi belli bir aileye mensup benzer birçok pompanın H – Q performans eğrilerini tek bir grafikte belli bir hızda sadece maksimum verime yakın bölgeleri kapsayacak şekilde vermektedirler. Eğer böyle bir grafik mevcut değilse bu adım atlanabilir. İlgili grafikten kabaca tasarım debisi ve gerekli basınç yükünü karşılayan pompa grubu belirlendikten sonra katalogda o pompa grubu için verilmiş detaylı performans grafiklerine başvurulur. 4. Belirlenen pompa grubu ile ilgili H-Q performans eğri- lerinin verildiği grafiklerde belirlenen sistem fonksiyonu kullanılarak sistem H-Q karakteristik eğrisi çizilir. Sistem eğrisi ile pompa eğrisinin çakıştığı nokta Şekil 3’de göste- rildiği gibi çalışma noktası (ÇN) olarak adlandırılır. ÇN, per- formans eğrisinin ait olduğu pompanın tanımlı sistemde belirtilen şartlarda çalıştığında sağlayacağı debi ve basınç kapasitesini verir. Bu nokta pompa seçiminin ilk adımı olan gerekli ve ihtiyaç olan kapasiteyi karşılaması için önemlidir. Fakat esas önemli olan pompanın bu noktada sergilediği verimdir. (2.11) (2.12) (2.13) MAKALE

RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=