Tesisat Dergisi 296. Sayı (Ağustos 2020)

tesisat.com.tr T esisat / Ağustos 2020 63 Isı eşanjörü işletmeyi durdurdu Tıkanan eşanjörün “plakalı ve con- talı” bir eşanjör olduğunu var sayalım. Eşanjörü açıp inceleyelim: Isı eşanjörü- nün içinde, soğutma suyu geçen yüzey- lerde Resim 3’te görüldüğü gibi sert katmanlar oluşmuş. Bu katmandan küçük bir parça koparıp HCl asidi içine koyalım: Bir köpürme görüyorsak, soğutma suyunun sertliği sebebi ile eşanjör yüzeyinde kalsiyum ve magnezyum tuzları kristalleşmiş demektir (CaCO 3 gibi, MgSO 4 gibi). Asit deneyi işlemi sonunda köpürme bitince, deney kabı dibinde asit ile çözünmemiş katılar da görülüyorsa, bunlar, soğutma suyu ile gelen katı cisimlerdir, filtre edilmeleri şarttır. Isı eşanjörünün plakaları arasında su sızdırmazlığını sağlayan contalar bulunur. Isı eşanjörünün birkaç kez açılıp kapanmasından sonra contaları da yenilemek gerekir ve conta yenile- mek ucuz değildir. Bazı ısı eşanjörleri açılmayan modeldir. Bu tür ısı eşanjörlere yal- nızca kimyasal temizlik uygulanabilir; kimyasalın çözemediği katılar eşanjör içinde birikir, çoğalır ve sonunda eşan- jörü yenilemek gerekir. Isı eşanjörünün periyodik temizliği iyi olur: Isı eşanjörü işletmedeki görevini doğru yapabilmesi için, ilk tasarlanan ısı alış-verişini yapması istenir. Bu görevin doğru yapıldığını, sistemde bulunan basınç ölçer, akış ölçer ve sıcaklık ölçer belirler. Bu göstergeler için belirlenen sınırlar değiştiğinde eşanjörün periyo- dik bakımının yapılma zamanı gelmiştir. Isı eşanjörüne girecek soğutma suyunun doğru filtre edilmesi ve şartlandırılması yapılırsa ısı eşanjörü tasarlandığı gibi görev yapar. Öncelikle soğutma suyunun filtrasyonu konusuna değinelim. Burada iki tür soğutma suyu olabilir: Kapalı devre soğutma suyu ve hava ile temas eden soğutma suyu. Kapalı devre soğutma suyu ısı eşan- jörü ile soğutma kulesi arasında boru içinde dolaşır veya “chiller” ile soğutu- lur, bu su hava ile temas etmediği için su içine havadan kaynaklanan katılar giremez. Bu tür sistemlerde “emniyet için” el ile temizlenen 100 – 150 mik- ronluk bir filtre yeterli olur. Eşanjöre giren soğutma suyu hava ile temas eden bir soğutma kulesin- den geliyorsa, bu durumda eşanjörün daha iyi korunması önerilir, dolayısı ile tam otomatik olarak kendini temizle- yen 100 mikron seviyesinde bir filtreyi öneririz. Resim 3 . Kireç ile Tıkanmış Plakalı Isı Eşanjörü Soğutma suyu sistemi debisi çok yüksek olduğunda ısı eşanjörlerini korumak maksadı ile soğutma suyunun tamamının filtrasyonu ekonomik olmaz. Bu durumlarda genelde soğutma suyu- nun %3 - %10 kadar bir kısmı filtrelenir. Bu tür filtrelerin ülkemiz sanayiindeki adı “Böbrek Filtre”dir. Tam otomatik olarak ters yıkama yapan bu filtre sis- temine birkaç dozaj pompası eklene- rek, su filtrasyonuna ek olarak soğutma suyunun şartlandırılması da yapılabilir (Resim 7’de görüldüğü gibi). Soğutma suyunun ısı eşanjörlerinde kireç taşı yapmasını engellemenin yöntemleri: Kimyasal Yöntem: Kireç suda bulu- nan diğer minerallerden çok farklı ola- rak, su ısındıkça sudaki doyum seviyesi düşer ve sıcak yerlerde kireç kristali üretir (CaCO 3 ). Kireç kristali oluşma- sını engellemenin yöntemlerinden Resim 4. Plakalı Isı Eşanjörü Contası Resim 5. El ile Temizlenen Filtre. Resim 6. Tam Otomatik Ters Yıkamalı Filtre Resim 7. Eşanjör Koruyucu Soğutma Suyu Böbrek Filtresi ve Kimyasal Dozaj Sistemi