Tesisat Dergisi 294. Sayı (Haziran 2020)

40 Tesisat / Haziran 2020 tesisat.com.tr laboratuvarları gibi yerlerde yapılır. İçe- rideki akışın türbülanslı olmaması, en başta, menfez denilen ‘giriş açıklığı’ ve ‘çıkış açıklığı’nın boyutlarına, içeriye verilen havanın hızına, bu menfezlerin konumlarına, hacim içerisindeki eşyala- rın yerleşimine bağlıdır. Bu konu, bilgisa- yar işlemcilerindeki gelişmelerle birlikte türbülanslı akışın da ayrıntılı çalışılmaya başlandığı, yaklaşık olarak son 40 yıldır çalışılmaktadır. Literatürdeki binlerce makaleden (yalnızca, Science Direct veri tabanına bu sözcüklerle girerseniz, 17000 civarında makale karşınıza çıkar) birinde yapılan çalışmadaki şema (Şekil 1), havanın iç ortamdaki dolaşımını net bir şekilde göstermektedir [2]. Var olan kapalı hacimlerde bu değişkenler üzerinde çalışılması ve ‘laminer’ (türbülanslı olmayan’ bir ortam oluşturulması çok uzun zaman alacak olmasının yanı sıra, çoğu zaman alışveriş merkezleri benzeri yerlerde olanaklı değildir. Çünkü; laminer akı- şın oluşturulduğu ameliyathanelerde ve temiz odalardaki etkinlikler öngö- rülebilirdir. İçeriye girecek kişi sayısı, odanın içerisindeki yerleşimler bellidir ve değiştirilmesine izin verilmez. Fakat; günlük yaşamdaki kapalı hacimler, hem içerideki kişi sayısı hem de düzenle- meleri açısından ‘rastgele’dir. İçeride, ‘laminer’ bir akış olacağı şekilde men- fez boyutları, konumları ve hava hızı değiştirilirse de; elde edilen dağılımın o çözümlemedeki başlangıç ve çevre koşullarına bağlı olduğu; bu koşulların değişkenliğine göre parametrelerin de değiştirileceği çok açıktır. Bu nedenle, günlük yaşamdaki kapalı ortamlarda ‘türbülanslı akış’ kaçınılmazdır ve ‘tür- bülanslı akış’, havada asılı kalan dam- lacıkların taşınması için elverişlidir. Maske kullanımı ve diğer önlemler de bu akışın rastsallığının getirdiği risklere karşı yetersizdir. Herhangi bir nedenle maskenizi bir anlık çıkarma olasılığı az olsa da türbülanslı akışın damlacıkları taşıma olasılığının yüksekliği nedeniyle, bu iki olayın (maskenin çıkarılması ve hava akışının virüsü size taşıması) aynı anda gerçekleşmesi olasılığı da yükselir. Elbette, salgının gidişine göre, kapalı hacimlerdeki hava hareketleri konusunda yeni düzenlemeler yapıla- caktır. Örneğin; belki uçak ve taşıt klima- larında menfez yerleri, hava dağılımının virüs bulaştırma riskini azaltacak şekilde dönüştürülebilir. Yolcu yerleşimi gözden geçirilebilir. Fakat; virüs davranışı, deği- şinimi ve toplumsal bağışıklıkla ilgili çok sayıda belirsizliğin olduğu bir ortamda, kontrolsüz kalabalıkların yer aldığı kapalı ortamlardan uzak durulmalıdır. Belki de, bulaşma hızının azalmasındaki en önemli etkenlerden biri, iç ortamdaki hava akışlarının türbülanstan kaynakla- nan rastsallığı ile yüzleşmemektir. Karar vericilerin, hızla normale dönüşlerinde ekonomik kaygıların yanı sıra, bu konudaki bilgi eksikliklerinin de rol oynadığı açıktır. Neden ne olursa olsun, uzman olunan bir konuda top- lumun sağlığı tehlikeye girmişse karar vericileri ve toplumu yönlendirmek etik bir davranıştır. Bu konuda, ülkemizdeki iklimlendirme sektörünün iyi bir sınav verdiğini düşünmüyorum. Kaynaklar: [1] https://www.spiegelgruppe.de/ news/pressemitteilungen/detail/ spiegel-edition-pest-cholera- corona-die-groessten-epidemien- aller-zeiten , Mayıs 2020’de erişildi. [2] Tapsoba, M., Moureha,T., Flick, D., Airflow patterns in a slot- ventilated enclosure partially loadedwith empty slotted boxes, International Journal of Heat and Fluid Flow 28 (2007). n Şekil 1. Menfezden verilen havanın aynı boyutlardaki menfezden geri dönüşü sırasında a) boş odadaki b) hava geçirgenliği olan eşyaların bulunduğu odadaki, c) hava geçirmeyen eşyaların bulunduğu odadaki akışı [2]. DOSYA