Tesisat Dergisi 290. Sayı (Şubat 2020)

72 Tesisat / Şubat 2020 tesisat.com.tr Ayrıca cihazların eşdeğer boru uzunluğu cinsinden basınç kayıpları üretici kataloglarından alınmalıdır[3]. Seçilen alandaki tüm boru, fittings, vana gibi cihazların aşağıda belirtilen durumlara uygun olarak hesaba katılması önemlidir. Aşağıdaki durumların hesaba katılmaması halinde hidrolik hesap sonuçlarında önemli düzeyde basınç kaybına bağlı hata oluşturmaktadır. 1. Fittings için eşdeğer boru uzunluğu belirlenirken, boru pürüzlülük katsayısı çarpan faktörü ile hesaplanmalıdır. 2. Te içindeki su akışı 90 derece yön değiştiriyorsa, te içinde meydana gelecek kayıp hesaba katılmalıdır. 3. Sprinkler branşman üzerine doğrudan monte ediliyorsa ve te ile sprinkler arasında nipel bulunmuyorsa, hesaba katılmaz. 4. Branşman borusu üzerindeki sprinkler uzatma borusu hesaba katılmalıdır. 5. Sprinkler bağlantı hortumları için basınç kaybı hesaba katılmalıdır. 6. Dirsekler dönüşten sonraki boru parçası üzerinde göste- rilir. 7. Ana hatta saplanan Te her iki tarafındaki boru parçası üzerinde de gösterilir. 8. Ana hatlardan Te ile branşman alındığında Te branşman borusu üzerindeki kayıp olarak hesaba katılmalıdır. 9. Tüm cihazlar için basınç kaybı üretici firma katalog değer- lerine uygun olarak kullanılmalıdır. Alarm vanası, kelebek vana, çek valf gibi cihazlar ile birlikte, dilatasyon geçişleri için basınç kaybı da üzerinde bulunduğu boru parçasında hesaba katılmalıdır. Tablo 2. Boru Pürüzlülük Katsayıları (C) Tablo 4. Çelik Boru Eşdeğer Boru Uzunluğu Tablosu Tablo 5. C Katsayısı Çarpan Faktörü[3] Boru Tipi Pürüzlülük Katsayısı (C) Dikişsiz döküm demir veya düktil demir 100 İçi çimento kaplı düktil demir 140 Siyah Çelik Boru (Kuru borulu ve ön tepkili sistemler ) 100 Siyah Çelik Boru (Islak borulu ve baskın sistemler) 120 Galvaniz Boru (Tümü) 120 Plastik -yangın onaylı (Tümü) 150 Bakır veya Paslanmaz Çelik 150 C faktörü 120 alınarak, iç çapı 155.1 olan 100m borudan, 1900lt/dk su akışı sağlandığında, Hazen Williams formülüne göre edilen basınç kaybı 0.22 bar olmaktadır. Ancak, C faktörü 120 yerine 100 alınırsa, elde edilen basınç kaybı 0.30 bar olmaktadır. 2.4.2. Boru İç Çapı Çelik boruların iç çapları Tablo 3’de verilmiştir[2]. İki ayrı standarda göre imal edilmiş boruya ait iç çap değerinin Hazen Williams formülüne girilmesi durumunda elde edilen sonuçlar aşağıda verilmiştir. Boru iç çapı 155.1mm (TS EN 10255) ve C faktörü 120 olan 100m borudan, 1900lt/dk su akışı sağlandığında, Hazen Wil- liams formülüne göre edilen basınç kaybı 0.22bar olmaktadır. Ancak, boru iç çapı 155.1mm yerine 161.6mm (Sch 10) alındığında, elde edilen basınç kaybı 0.18bar olmaktadır. 2.4.3. Toplam Eşdeğer Uzunluk Boru uzunluğu, fittingslerin tipi ve miktarı, tesisat üze- rindeki cihazların tipi ve miktarı hidrolik hesaba doğru giril- melidir. Boru üzerinde yer alan fittings ve diğer cihazların düz boru cinsinden eşdeğer uzunlukları Tablo 4’te verilmiştir. Tablo 3. Boru Pürüzlülük Katsayıları (C) Boru Anma Çapı (mm) Dış Çap (mm) Orta Seri Boru İç Çap (mm) Et Kalınlığı (mm) 25 33,7 27,2 3,2 32 42,4 35,9 3,2 40 48,3 41,8 3,2 50 60,3 53,0 3,6 65 76,1 68,8 3,6 80 88,9 80,8 4,0 100 114,3 105,3 4,5 125 139,7 129,7 5,0 150 165,1 155,1 5,0 Fittings ve vanalar Fittings ve Vanaların Eşdeğer Boru Uzunlukları (m) 25 32 40 50 65 80 100 150 200 250 90° standart dişli dirsek 0,77 1,00 1,2 1,5 1,9 2,4 3,0 4,3 5,7 7,4 90° kaynaklı dirsek (r/d =1,5) 0,36 0,49 0,56 0,69 0,88 1,1 1,4 2,0 2,6 3,4 45° dirsek 0,40 0,55 0,66 0,76 1,0 1,3 1,6 2,3 3,1 3,9 Te (akışta 90° dönüş) 1,5 2,1 2,4 2,9 3,8 4,8 6,1 8,6 11,0 14,0 Sürgülü vana — — — 0,38 0,51 0,63 0,81 1,1 1,5 2,0 Alarm veya çek vana (swing tip) — — — 2,4 3,2 3,9 5,1 7,2 9,4 12,0 Alarm veya çek vana (mantar tip) — — — 12,0 19,0 19,7 25,0 35,0 47,0 62,0 Kelebek vana — — — 2,2 2,9 3,6 4,6 6,4 8,6 9,9 Globe vana — — — 16 21 26 34 48 64 84 Not: Bu tablodaki değerler, Hazen-Williams C katsayısı 120 olan borularla kullanılmalıdır. C Katsayısı Değeri 100 120 130 140 150 Çarpan Faktörü 0.713 1 1.16 1.33 1.51 MAKALE