Tesisat Dergisi 290. Sayı (Şubat 2020)

Tesisat / Şubat 2020 71 tesisat.com.tr Tablo 1’de gösterildiği üzere, kuru borulu sistemlerdeki operasyon alanı ıslak borulu sistemler için belirtilen alana göre daha fazla seçilmesi konusuna dikkat edilmelidir. Ope- rasyon alanının geometrisi dikdörtgen olmalıdır. Branşman borusu üzerinde açılacak sprinkler sayısı, operasyon alanının (A, m²) karekökünün, sprinkler arası mesafeye bölünmesi ile elde edilir [1]. Birçok hidrolik hesap programı bu alanı otomatik olarak seçmesine karşın elle hesap yapılması halinde, dikdörtgen alan oluşturmaya dikkat edilmelidir. Farklı geometrik alanlar seçilmesi halinde hidrolik hesaplar istenmeyen sonuçlar ve hatalı boru çaplarına sebep olabilir. Operasyon alanı seçimi Şekil 1’de gösterilmiştir. Şekil 1’de verilen yerleşime göre, 139m²’lik operasyon alanı içinde açıla- cak sprinkler sayısı 13 olup, her branşmanda en az 4 sprinkler açılmalıdır. B noktasındaki tek sprinkler ana besleme hattına yakın bölgede açılmalıdır. 2.3. Minimum Debi ve Basıncın Belirlenmesi Operasyon alanı içinde, tasarım yoğunluğunu sağlayan minimum su ihtiyacı belirlenir. Genellikle en uzak noktadaki sprinkler minimum su ihtiyacını belirler ve hidrolik hesaba bu sprinklerden başlanır. Bir sprinklerin koruma alanında (a, m²), gerekli tasarım yoğunluğunu (d, lt/dk.m²) sağlamak üzere bir sprinklerden akması gerekli minimum su debisi ( Qm, lt/dk ) hesaplanır. (2) Denkleminde kullanılacak a, tasarım koruma alanı olmalıdır. Herhangi bir standart sprinklerde istenen minimum basınç 0.5 bar’dır. Gerekli minimum basınç değeri ilgili stan- dart maddesine göre veya üretici kataloglarına göre tespit edilmelidir. Minimum basınç değerinde bir sprinklerden akan su debisi (Q, lt/dk), sprinkler K faktörü (K) ile sprinklerde istenen minimum basınç P(bar) değerinin çarpımına eşittir. Bir sprinklerden akan minimum debi değeri, minimum basınçta sprinklerden akan debi değerinden az olmamalıdır. Tasarım yoğunluğuna göre belirlenen minimum sprinkler debi değeri ve minimum basınca göre elde edilen debi değe- rinden hangisi büyük ise hesaba o değer ile başlanmalıdır. Eğer ilk sprinkler debi değeri doğru tespit edilmezse, hidrolik hesabın bundan sonraki adımları doğru olmayacaktır[1]. 2.4. Sürtünmeye Bağlı Basınç Kayıpları Sürtünmeye bağlı basınç kaybı (Ps, bar/m), Hazen Willi- ams formülü kullanılarak hesaplanır. Sürtünmeye bağlı basınç kaybı; akış debisine (Qm, lt/dk), pürüzlülük katsayısına (C),- boru iç çapına (D,mm) bağlıdır. Hidrolik hesaplarda tesisatta kullanılacak boru cinsine ait pürüzlülük katsayısının, boru iç çapının ve cihazların basınç kayıplarının doğru şekilde girilmesi gereklidir. 2.4.1. Boru Pürüzlülük Katsayısı Sprinkler sistemlerinde kullanılan boruların pürüzlülük katsayıları Tablo 2’de verilmiştir. [2]. Boru pürüzlülük katsayısının iki farklı değerinin Hazen Williams formülüne girilmesi durumunda elde edilen sonuçlar aşağıda verilmiştir. (ad) (1) (lt/dk) (2) (lt/dk) (3) (bar/m)(4) Tablo 1. Sprinkler Sisteminde Tasarım Yoğunlukları Tehlike sınıfı Tasarım yoğunluğu (mm/dk) Operasyon Alanı (m²) Islak veya ön etkili Kuru veya değişken Düşük Tehlike 2,25 84 Orta Tehlike-1 kullanılır Orta Tehlike-1 5,0 72 90 Orta Tehlike-2 5,0 144 180 Orta Tehlike-3 5,0 216 270 Orta Tehlike-4 5,0 360 Yüksek Tehlike-1 kullanılır Yüksek Tehlike-1 7,7 260 325 Yüksek Tehlike-2 10,0 260 325 Yüksek Tehlike-3 12,5 260 325 Yüksek Tehlike-4 Baskın Sistem Kullanılır NOT: Depolama alanları ve farklı özellikteki kullanım alanları için TS EN 12845 esas alınır. Şekil 1. Operasyon alanı seçimi