BASINÇ DALGASININ HIZI Basınç dalgasının bir maddedeki yayılma hızı, o maddenın fiziksel özelIikierine bağlıdır. Bg y c : ses veya basınç dalgasının yayılma hızı B : maddenin elastik modülü g : yer çekimi ivmesi y : maddenin yoğunluğu Su için değerleri oturtursak, serbestortamda sesin sudaki hızı 1430 m/s 'dir. Fakat bir borunun içinde seyahat eden basınç dalgasının hızı borunun malzemesinin elastik özellikleri nedeniyle kıs�en sönümlendiğinden bu değerden daha düşüktür � Borunun içerisindeki basıncın boru duvarında oluşturdugu stres ve bundan dolayı oluşacak uzama, boru hacminde değişikliğe sebep olacaktır. Bu da su üzerinde p karşı stresi oluşturur. Değerler arasında E uzama oranı ile şöyle ilişki kurulabilir: 8V p = e = V 8 Toplam hacim değişikliği boru stress denklemine oturtulup sadeleştirilince, efektif elastikiyet sınırı aşağıdaki gibi değişir: B' = B O B 1 +-- t E B' : maddenin efektif elastik modülü D : boru dış çapı t : boru kalınlığı E : boru malzemesi elastik modülü. Ses hızı denklemine oturtunca, c' = gB D B )'(1 + --) t E Sesin hızı, demir/çelik veya asbestbeton boruda 900-1 200 m/s arasındadır. Bu değer, aluminyum borular için 600800 m/s sert PVC borular için 400 m/s civarındadır. Suyun iç;ndeki hava ses hızını önemli ölçüde düşürür. Örnek vermekgerekirse, çelik bir borudaki suyun içerisindeki %1 oranındaki hava kabarcıkları, ses hızının 250 m/s'ye ve %1 O oranındaki hava kabarcıkları 15 m/s'den daha düşük değerlere düşmesine sebep olur. SONUÇ Koçdarbesi sonucu oluşan basınç dalgalanmaları, basıncın sistemin çalışma basıncının 3 katı mertebelerine kadar çıkmasına ve sonrasında sistemde vakuma sebep olduğundan, tasarım esnasında gözardı edilmesi mümkün değildir. Bugün, ülkemizde uygulamaları yapılan projelerdek � ç darbesinin etkileri gerektiği ölçüde önemsenmemektedır. Bu sebepten dolayı problemler yaşanmakta,çözüm yolları ise yeterince bilinmemektedir. Teorik olarak, her pompa çıkışında atmosferik basınca tahliye yapacak şekilde bir denge bacası veya bir koç darbesi önleme vanası kullanmak, sistemin ömrü ve aksamın sağlığı için gereklidir. Özellikle son yılarda yaygınlaşmaya başlayan basınç kontrol vanalarının geliştirilmesiyle ,koç darbesinin sisteme verebileceği zararlar çok büyük ölçüde önlenmektedir. _______ _____ __ ____ TESİSATDERGİSİ SAYI29 __________ _____ __ =1 EYLÜL-EKİM'97
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=