ölçülen değerden sabit devir sayısına ait değerlere geçebilmek için RETEAU teoreminden yararlanılır. Bu teoreme göre, bir pompanın debisi devir sayısı ile orantılı olarak, manometrik basma yüksekliği devir sayısının karesi ile, gücü ise, devir sayısının kübü ile orantılı olarak değiştirilirse verimi değişmez. O halde, n devir sayısındaki değerlerden n devir sayısındaki :.~fI:::{J;c,-t}; N.{:'j'N, bağıntılarından yararlanılabilir. Ancak, Reteau Teoremi, Benzeşim teorisinin bir sonucu olduğu için ve dinamik benzerlerik şartlarını yazarken Reynolds benzerliği gözönüne alınmadığı için, yukardaki bağıntıları kullanabilmek ancak, bu sayının çok değişmediği (yani devir sayısının fazla değişmediği) hallerde mümkündür. (BkzV) iV- ÖLÇMEHATALARIMERTEBELERİ Ölçme hatalarını azaltmak için eşit zaman aralıklarında birden çok okuma yaparak bulunan değerlerin aritmetik ortalamalarını almanın uygun olduğunu belirtmiştik. Şüphesiz hata miktarları deneycinin dikkatine ve deneyimine de bağlıdır. Burada sadece bir fikir vermek için DIN 1944'te belirtilen bazı bağıl hataları vermek istiyoruz: a) Debi Ölçmede - Tartı metodu ile - Hazne metodu ile - Savak Metodu ile - Türbin Metodu ile ±%0,5 ±%0,8 ±%1,5 ±%1,5 b) Manometrik Basma Yüksekliğini Standardlara Göre Ölçmede: -Sıvı manometreleriyle ±%1,0 - Pistonlu (ağırlıklı) mano.ile ±%0,3 - Madeni Manometre ile Klasına bağlı c) Yoğunluk Ölçmede - l 00°C'ye kadar su - Daha yüksek sıcaklıkta -Küre ile d) Devir sayısını ölçmede -Mekanik sayıcı ile - Takometre ile - Stroboskop ile - Elektronik Takometre ile e) Faydalı gücü ölçmede ortalama karesel hata: s=✓s 2 +s 2 +s 2 +s 2 N Q II p ~ ±%0 ±%0,5 ±%0,05 ±%0,5 ±%1,0 ±%0,5 ±%0,3 g nirı hatasız bilindiğini, madeni manometre kullanıldığı ve skalasının tam ortasında basınç ölçüldüğünü, manometrenin 1 klasında ve debinin de savakla ölçülmüş olduğunu var sayarsak. AN SN=-= ✓(1.5)2 + (2)2 + (0)2 = %2.5 N olur. f) Mil gücünü ölçmede -Asenkron motor ile ±%1,0 - Doğru akım motoru ile ±%1,5~--- -Motorun askıya alınması ile ±% ✓(l .5)2+sn2 - Torsion (Burulma) Dinamometresiyle ±% ✓ l +s 2 (sN devir sayısı üzerindeki bağıl hata) " g) Genel verimin bulunmasında ortalama karesel hata s = ✓s 2 + s 2 + s 2 + s 2 11 q h p Ne Örnek: Pompa maksimum verim noktasında denendiğinde ise a,, s = -= ✓(1.5)2 + (2)2 + (0)2 + (1.5)2 = %2,9::%3 'il Tl eğer'fl=0,75 bulunmuşsa, belirsizlik aralığı (6.T)=0,03x0,75) 0,73 < Tl < 0,77 veya Tl = 0,75 ± 0,02 olacak demektir. V. MODELKULLANILMASI Boyutları ve imkanları belli bir deney standında her büyüklükteki pompanın denenemeyeceği açıktır. Deney için pompanın standa uygun hale getirilmesi, yani modelinin yapılarak denenmesi gerekir. Model deneylerine başvurulan başlıca diğer haller şunlardır: - Büyük pompa imali söz konusu ise; - Yeni bir seri pompa imal edilecekse; - Kabul deneylerinde uygun hassasiyetle debi ve güç ölçmesi yapılamıyorsa; -Pompa değişik bir sıvı ile çalıştmlacaksa; - Bir pompa istasyonuna yerleştirilecek pompaların en uygun çalışma şartlarını belirlemek gerekiyorsa... Yalnız, model yapma durumunda, geometrik benzerliğin tam olarak gerçekleştirilememesi, dirıamikbenzerliğin gerektirdiği şartların hepsirıirı aynı anda sağlanamaması yüzünden, ölçek etkisi adı verilen olayla karşılaşılacak ve mesela genel verim modelde ve modeli yapılan pompada birbirinden farklı olacaktır. Zira, çark çapı D, yüzeylerin eşdeğer üniform pürüz yüksekliği kile gösterilirse, Boyut Analizi 'fl=0 --·-· - - · - [ gH Q pnD2 k ] n2D2 ' nD3 ' µ ' D _______ _ _ __________ TESİSAT DERGİSİ SAYI28__________________ ~ TEMMUZ-AĞUSTOS'97
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=