motoru ile; - Takrik motorunun uygun şekilde (çok kaliteli rulmanlarla) askıya alınmasıyla; - Torsiyonmetre (pompa ile vites kutusu arasına bağlanan burulma çubuğu veya burulma tübü) ile ölçülür. Hangi metod uygulanırsa uygulansın, eşit zaman aralıklarında birkaç ölçme yapıp, sonuçların aritmetik ortalamalarını almak gerekir. Milin birim zamandaki n devir sayısını ölçmek için mekanik takometre, stroboskop veya elektronik takirnetreler kullanılır. Burada da tek ölçme ile yetinilmelidir. 2.4. MANOMETRİK BASMA YÜKSEKLİĞİNİN ÖLÇÜLMESİ En nazik ve anlaşmazlık yaratabilecek konu, manometrik basma yüksekliğinin ölçülmesi konusudur. Bilindiği gibi, bir pompanın manometrik basma yüksekliği , bastığı sıvının yani basma ağzından çıkan sıvının birim ağırlığına verdiği toplam enerji olarak tanımlanır. Pompanın basmı ağzının çapı Db, emme ağzının çapı De ise bu kesitlerdeki ortalama hızlar : 4.Q Vb=--- , 1t.D/ 4.Q V=-- c 1t.D ı C dir. Statik basınç p, belli bir yatay düzlemden itibaren ölçülen kot (yükselti) z ise, b i~dis i basma ağzını, e indisi emme ağzını temsil ederse, herkes tarafından kabul edilmiş yukarıdaki tanıma rağmen bütün standartlar pompanın manometrik bas[ yü~ekliğit z7 r:: p V z 7 H=~ + pbg +-tn~• + p: + ~ J şeklinde ifade ediyorlar. Bu bağıntının düzeltilmesi gerektiğini biraz ilerde göreceğiz. B PB Hg l Vb Ih A PA e = t Pe Ve Şekil 3 Pompanın bağlı olduğu tesisat (Şekil 3) gözönüne alınusa, H. geometrik basma yüksekliği (şekildeki gibi pozitifveya B deposu A dan daha aşağıda ise negatif olur), p A ve PB sırasıyla; A emme ve B basma haznelerindeki basınçlar, VA ve V 8 ; bu haznelerde ortalama hızlar, l:ç ise emme ve basma borularında meydana gelen yük kayıplarının toplamı olmak üzere, standartlara göre P8 - pA V/-V/ Pb-Pc V/-V/ H=H/·--- -·+·---+l:çAB=h+- --+·---- p g 2g p g 2g yazılabilir. Burada h, pompanın emme ve basma ağızlarındaki basınçları ölçmek için kullanılan madeni manometrelerin eksenleri arasındaki yükselti farkıdır. (pb-p.) basınç farkı doğrudan civalı bir diferansiyel manometre ile ölçülürse o vakit h değeri ortadan kalkar. Dış tesisat kullanılarak pompanın manometrik basma yüksekliğirıin bir değerirıi bulmak kabil olsa bile, tesisat kolay değiştirilemeyeceğine ve yük kayıplarını belirlemek çok zor olduğuna göre, pompanın emme ve basma ağızlarındaki basınçlar ve ortalama hızlar aracılığıyla H manometrikbasma yüksekliğini belirlemek yolu daima tercih edilir. (ph-pc) basınç farkını ölçmek için sıvı manometreleri tercih edilmelidir. Zira, bu tip manometreler dayandıkları hidrostatik kanun dolayısiyle, hem doğru hem de sadıktırlar. Ölçmelerde herhangi bir histeresiz olayı meydana gelmez. Oysa, madeni manometrelerde durum böyle değildir. Ancak, mukavemet açısından halen 40 mSS mertebesindeki basınçlara kadar civalı manometreler kullanılabilmektedir. Bu mertebenin üzerindeki basınçların ölçülmesi için madeni manometre veya ağırlıklı (pistonlu) manometre kullanılması kaçınılmaz olur. Statik basınç prizleri, borunun düz ve sabit kesitli olduğu bölgelerde, dirseklerden ve vanalardan yeterince uzakta borunun cidarı üzerine açılır. Ancak bu şartlarda ortalama sıvı yörüngeleri doğrusal ve boru eksenine paralel olurlar. O zaman cidarda ölçülen statik basınç kesitin iç kısmında her noktada pratik olarak aynı değerde olur. Statik basınç prizleri pompanın basma ağzı flanşından itibaren TS 268'e göre 1 ila 4 boru çapı, İngiliz Standardına göre 1 ita 3 boru çapı uzaklıkta yapılmalıdır. Yine TS 268'e göre basma vanası basınç prizinden en az 6 boru çapı, İngiliz Standardına ise en az 3 boru çapı uzaklıkta bulunmalıdır. Görüldüğü gibi bu şartlar, pompanın çıkış ağzı ile basınç prizi arasında kalan boru parçasındaki yük kaybını pompanın sırtına yüklemektedir. Başka bir deyişle, pompa böylece emme ağzı E ile basma ağzı B arasında kalan makina olmaktan fiilen çıkarılmaktadır, ama açıkça bunun sözü de edilmemektedir. Kanımızca, basınç prizirıin yapılacağı kesiti tesbit edebilmek için, tahmin yoluyla seçilecek bir kesitin çevresine eşit aralıklarla açılacak musluklu mesela; 4 priz ayrı ayrı manometreye bağlanmalı, manometrede okunacak basınçlar birbirine eşit veya çok yakın ise (Şekil 4) seçilen kesit uygundur. Aksi halde yeni bir denemeye başvurmak gerekir ve pompanın basma ağzından biraz daha uzak bir kesit denenir. --- - --- ----- --- ---- TESİSAT DERGİSİ SAYl28 --,,-- --- ---- --------- ,.,. 98 1 rEMMuz-AĞusros•97
RkJQdWJsaXNoZXIy MTcyMTY=